Η μεταλλευτική κουλτούρα της πόλης Κίρουνα και η μεταφορά της ιστορικής εκκλησίας, Νικόλαος Αρβανιτίδης, Δρ Οικονομικός Γεωλόγος

 

Η ιστορική μετακίνηση της πόλης  Κίρουνα (Kiruna), στην σουηδική Λαπωνία, ολοκληρώνεται μήνα Αύγουστο, εν έτη 2025, για να σωθεί από τα ίδια της τα μεταλλεία. Η εκκλησία-σύμβολο μεταφέρεται και αυτή ολόκληρη σε νέα θέση, σε μια από τις πιο φιλόδοξες πολεοδομικές επιχειρήσεις του αιώνα. Με την μεταλλευτική κουλτούρα και τον πολεοδομικό μετασχηματισμό να πηγαίνουν στην περίπτωση της Κίρουνα χέρι-χέρι. Η ιστορική λοιπόν εκκλησία του 1912 ξεκινά το μεγάλο της ταξίδι αφού ολόκληρη η καρδιά της πόλης μεταφέρεται 3 χιλιόμετρα ανατολικά, καθώς το υπέδαφος «αδειάζει» από το μεγαλύτερο κοίτασμα σιδήρου στον κόσμο. Μια πόλη δηλαδή που αναγεννιέται πάνω στην ίδια της την παράδοση. Μια διαδικασία που συγκεντρώνει τα μάτια όλου του κόσμου, με τους εμπλεκόμενους να αποφεύγουν προς το παρόν να μιλήσουν για το ακριβές κόστος της. Ένα συμβολικό γεγονός που δείχνει πως η εξόρυξη, η κοινωνία και η εκκλησιαστική παράδοση παραμένουν σε μια βιώσιμη  συνύπαρξη.   

Το μεταλλείο της Κίρουνα στη βόρεια Σουηδία είναι το μεγαλύτερο υπόγειο ορυχείο σιδηρομεταλλεύματος στον κόσμο. Σήμερα, το υπόγειο τμήμα του μεταλλείου φτάνει περίπου τα 1.365 μέτρα βάθος (1,36 χλμ.) κάτω από την επιφάνεια. Η κρατική εταιρεία LKAB σχεδιάζει να κατέβει ακόμη βαθύτερα, μελλοντικά μέχρι περίπου 2.000 μέτρα, για να συνεχιστεί η εκμετάλλευση.

Η περίπτωση της  Κίρουνα είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς μια πόλη μπορεί να είναι απόλυτα αλληλένδετη με τη βασική της οικονομική δραστηριότητα, στην προκειμένη περίπτωση, την εξόρυξη σιδηρομεταλλεύματος.

Η κατάσταση που προκύπτει έχει μερικές ενδιαφέρουσες διαστάσεις:

·        Οικονομική εξάρτηση – Η πλειοψηφία των κατοίκων εργάζεται στα μεταλλεία ή σε υπηρεσίες που τα υποστηρίζουν. Άρα η βιωσιμότητα της πόλης συνδέεται άμεσα με την παραγωγή και την αγορά σιδήρου.

·        Πολεοδομική αναδιάρθρωση/ανάπλαση – Το γεγονός ότι ολόκληρο τμήμα της πόλης, μαζί με ιστορικά κτίρια όπως η εκκλησία, μεταφέρεται φυσικά σε άλλη τοποθεσία, δείχνει πόσο προτεραιοποιείται η συνέχιση της εξόρυξης.

·        Κοινωνική συναίνεση – Η μετακίνηση έγινε μέσα από διαδικασία διαβούλευσης, και η αποδοχή ήταν ευρεία επειδή το συμφέρον των κατοίκων ταυτίζεται με την παράταση της εξορυκτικής δραστηριότητας.

·        Μεταλλευτική κουλτούρα – Στη Λαπωνία, η εξόρυξη δεν είναι απλά μια οικονομική δραστηριότητα, αλλά στοιχείο ταυτότητας, με διαχρονικά χαρακτηριστικά κοινής ωφέλειας γύρω από τον ορυκτό πλούτο.

Η πόλη Κίρουνα είναι έτσι ένα ζωντανό παράδειγμα βιομηχανικής πόλης σε σύγχρονη μορφή, με την ιδιαιτερότητα ότι η τεχνολογία, ο σχεδιασμός και η υλοποίηση της μετακίνησης την κάνουν να μοιάζει σχεδόν με πολεοδομικό «πειραματικό έργο».

Χρονοδιάγραμμα της μετακίνησης της εκκλησίας (Πιν. 1)

1. Προϊστορία & Αρχική Κατάσταση

·        Κατασκευή και τόπος
Η εκκλησία ανεγέρθηκε μεταξύ 1909–1912, σχεδιασμένη από τον αρχιτέκτονα Gustaf Wickman και εγκαινιάστηκε στις 8 Δεκεμβρίου 1912 (Σχ. 1). Έχει χαρακτηριστικά εμπνευσμένα από τους νορβηγικούς ξυλόγλυπτους ναούς και τις λαπωνικές σκηνές. Αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα ξύλινα κτίρια στη Σουηδία Kiruna LapplandWikipedia.

·        Πολιτιστική αναγνώριση
Ανακηρύχθηκε σαν το πιο όμορφο προ-1950 κτίριο της Σουηδίας, τιμητικός τίτλος που του απονεμήθηκε σε πανεθνική ψηφοφορία.

Πίν. 1: Συνοπτικό χρονοδιάγραμμα

Περίοδος	Χαρκτηριστικό γεγονός
1909–1912	Κατασκευή και εγκαινίαση της εκκλησίας
2004	Απόφαση της LKAB για μετακίνηση λόγω εξόρυξης
2017–2024	Μελέτες και αναγκαίες προετοιμασίες
19–20 Αυγούστου 2025	Φυσική μετακίνηση ("The Great Church Walk")
2026–2035	Επαναλειτουργία στον νέο χώρο και ολοκλήρωση της σχετικής αστικής ανάπλασης

Σχ. 1: Η εντυπωσιακή εκκλησία της πόλης Κίρουνα. 

2. Αιτία της μετακίνησης

·        Εξορυκτική δραστηριότητσ
Από το 2004, η μεταλλευτική εταιρεία LKAB εκτίμησε ότι η επέκταση της εξόρυξης σιδήρου,  με την ανάπτυξη νέου κύριου επιπέδου κάτω από την πόλη, καθιστά επικίνδυνο το υφιστάμενο αστικό κέντρο της πόλης.

·        Σχέδιο νέας αστικής διαμόρφωσης
Έτσι ξεκίνησε η σταδιακή μετακίνηση ολόκληρου του αστικού κέντρου περίπου 3 χλμ ανατολικά, με μεταφορά πλέον πολυάριθμων πολιτιστικών και άλλων κτιρίων.

3. Στάδια προετοιμασίας

·        Μελέτες & σχεδιασμός
Η μελέτη σκοπιμότητας ξεκίνησε το 2017, με ολοκλήρωση της προπαρασκευαστικής φάσης το 2023 και μετάβαση στην φάση σχεδιασμού το 2024. Παράλληλα ξεκίνησε και η χάραξη και κατασκευή της διαδρομής μεταφοράς. LKAB Samhällsomvandling.

·        Συνεργασία & αδειοδότηση
Το έργο πραγματοποιείται σε διαρκή συνεργασία με την ενορία της Κίρουνα, την διοίκηση της περιοχής (County Administrative Board) και τον Δήμο, εξασφαλίζοντας τη συμμόρφωση με τους νόμους προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς και σχετικές τεχνικές προδιαγραφές.

4. Η μεταφορά – καλοκαίρι 2025

·        Ημερομηνίες και διαδικασία
Η εκκλησία (600 τόνων) μαζί με το κωδωνοστάσιο θα μετακινηθούν όπως είναι, με ειδικό τρέιλερ (Σχ. 2), στις 19–20 Αυγούστου 2025 κατά μήκος διαδρομής μήκους περίπου 5 χλμ και πλάτους 24 μέτρων.

·        Σύνδεση με τους πολίτες
Το γεγονός, γνωστό ως «The Great Church Walk», θα μεταδοθεί ζωντανά. Θα συνοδεύεται από ένα τριήμερο γιορτής, με μουσικές εκδηλώσεις, αγώνες (Church Race), τέχνη, ευλογίες από την ενορία, προσφορά καφέ, παγωτού και ζωντανή μετάδοση από την πλατεία του Δημαρχείου.

·        Χαρακτηριστικά της μετακίνησης
Η διαδικασία θα προχωρά με πολύ αργό ρυθμό, περίπου 0,5 km/ώρα, και αναμένεται να διαρκέσει 16–18 ώρες συνολικά.

Σχ. 2: Ολόκληρη η εκκλησία και το κωδωνοστάσιο θα μετακινηθούν με ειδικό τρέιλερ.

5. Μετά την ολοκλήρωση της μετακίνησης

·        Το νέο πολεοδομικό περιβάλλον
Η νέα θέση απέχει περίπου 3 χλμ από την παλιά, ανάμεσα στο νεκροταφείο και το νέο κέντρο της πόλης. Εκεί θα επανατοποθετηθεί η εκκλησία με την είσοδο πλέον να στρέφεται προς τη Δύση (180° περιστροφή) για να υπογραμμιστεί ο συμβολισμός της επαφής με την τοπική κοινωνίσ.

·        Κόστος & έντονη παρουσία της LKAB
Το έργο έχει πολύ υψηλό κόστος με δαπάνες άνω των 10 δισεκατομμυρίων κορωνών μέχρι σήμερα, με την μεταφορά της εκκλησίας μέσα στο 2025, ενώ η τελειωτική μετακίνηση της πόλης αναμένεται να ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2035.

Η μετακίνηση της εκκλησίας έχει ήδη ξεκινήσει στις 19 Αυγούστου, όπως είχε προγραμματιστεί, παρουσία πλήθους κατοίκων της πόλης. Υπάρχει ζωντανή σύνδεση της σουηδικής τηλεόρασης που θα καλύψει όλη την διαδικασία μεταφοράς από την αρχή μέχρι το τέλος (19–20 Αυγούστου 2025, από περίπου 07:55 έως 17:00). Η τηλεοπτική κάλυψη περιλάμβανε περίπου 30 κάμερες, με σκοπό να αποτυπώσει κάθε πτυχή της σπάνιας αυτής μεταφοράς.   (Σχ. 3). Το υπουργείο, η εταιρεία  LKAB και η τοπική εκκλησία έχουν οργανώσει ένα πλήρες πρόγραμμα δύο ημερών με φάσεις όπως εκκίνηση της μεταφοράς, στάσεις για πρωινό, συναυλίες, συνεντεύξεις και άλλες δραστηριότητες, όλες μέσα σε αυτή τη ζωντανή ροή.

Σχ. 3: Η σουηδική τηλεόραση (SVT) πραγματοποιεί ζωντανή κάλυψη της μεταφοράς της ιστορικής εκκλησίας της Κίρουνα (Kiruna Church), και μάλιστα με μορφή "slow TV", δηλαδή σε εξαιρετικά αργή και ατμοσφαιρική μετάδοση.

https://www.svt.se/nyheter/lokalt/norrbotten/se-kyrkan-rora-sig-i-rekordfart