ΤΟ ΝΤΑΜΑΡΙ ΤΟΥ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ

Δημήτρης Κ. Κωνσταντινίδης, Δρ. Οικονομικής Γεωλογίας

Εισαγωγή

Ένα σημαντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει η εξορυκτική βιομηχανία ορυκτών πρώτων υλών είναι η αποκατάσταση του χώρου, μέσα στον οποίο γίνεται η εκμετάλλευση, κυρίως η επιφανειακή, αφού κάθε εκσκαφή αφήνει μια μεγάλη τρύπα στο έδαφος. Στην καλύτερη περίπτωση προκαλεί αισθητική όχληση.  

Ωστόσο υπάρχουν πολλοί τρόποι για να αποκαταστήσουμε μια κοιλότητα, που «ξεμένει» στη γη μετά την εξόρυξη. Πριν 11 χρόνια η Post-Mining Alliance δημοσίευσε το βιβλίο της Georgina Pearman «Τα 101 πράγματα που μπορεί να κάνεις με μια τρύπα στη γη»¹, όπου περιγράφονται 101 έξυπνοι τρόποι για μια βιώσιμη αποκατάσταση τέτοιου χώρου. Από αυτό το βιβλίο άδραξα την ιδέα να παρουσιάσω εδώ το καλύτερο ίσως παράδειγμα της αναγέννησης ενός χώρου μετά την εξόρυξη, όπου από ένα «νταμάρι» αργιλοπυριτικού υλικού προέκυψαν οι Κήποι της Εδέμ, ένας «παράδεισος» στη γη και ένας πραγματικός θρίαμβος κοινωνικής και οικονομικής επιτυχίας.

ΟΙ ΚΗΠΟΙ της Εδέμ    

Η ιδέα για δημιουργία ενός μεγάλου συγκροτήματος αφιερωμένου στη φύση άρχισε πριν ακόμα κλείσει το λατομείο, η εκμετάλλευση του οποίου διάρκεσε 160 χρόνια. Το λατομείο βρισκόταν 5 χλμ. μακριά από την πόλη St Austell της Κορνουάλης (Εικ. 1).

Εικ. 1: Η γεωγραφική θέση του λατομείου St Austell (σημερινοί Κήποι της Εδέμ). Πηγή: Google maps.

Το λατομείο έμοιαζε με αυτό που συνήθως αποκαλούμε σεληνιακό τοπίο, όπως φαίνεται ξεκάθαρα στη Φωτ. 1. 

Φωτ. 1ː Το «σεληνιακό τοπίο»  του λατομείου πριν την έναρξη των εργασιών του Έργου της Εδέμ Πηγήː https://search.creativecommons.org/

Ο σχεδιασμός του έργου ξεκίνησε το 1996, ενώ η κατασκευή του δυο χρόνια αργότερα. Οι Κήποι της Εδέμ άνοιξαν τις πόρτες τους για το κοινό στις 17 Μαρτίου του 2001.  Έκτοτε τους επισκέφθηκαν πάνω από 26 εκατ. άνθρωποι. Τον Αύγουστο του 2002 ξεκίνησαν τα περίφημα μουσικά φεστιβάλ του με συναυλία του ροκ συγκροτήματος Pulp, ενώ αργότερα φιλοξενήθηκαν, μεταξύ άλλων, και οι Oasis, η Amy Winehouse (1983-2011), ο Paolo Nutini και οι Muse. 

Οι Κήποι της Εδέμ αποτελούνται από δύο τεράστια οικοδομήματα που συγκροτούνται από διασυνδεδεμένους κυψελοειδείς θόλους με προστατευτικά περιβλήματα (Φωτ. 2). Σε αυτά φιλοξενούνται 135.000 φυτά, που αντιπροσωπεύουν διάφορα οικοσυστήματα της παγκόσμιας χλωρίδας.

Φωτ. 2ː Πανοραματική άποψη των Κήπων της Εδέμ με τους τεράστιους κυψελοειδείς θόλους και τα

χιλιάδες είδη φυτών. Πηγή: https://search.creativecommons.org/

Τα μεγαλύτερα οικοδομήματα/οικοσυστήματα είναι:

1.     Το Τροπικό οικοσύστημα που καλύπτει 3,9 στρέμματα, ενώ έχει ύψος 55μ, πλάτος 100μ  και μήκος 200 μέτρα. Φιλοξενεί τροπικά φυτά, όπως μπανανόδενδρα, καφέ, καουτσούκ, γιγαντιαία μπαμπού και αμέτρητα άλλα είδη (Φωτ.3), ενώ διατηρείται σε τροπική θερμοκρασία και υγρασία, και

2.     Το Μεσογειακό «σπίτι» που καλύπτει 1,6 στρέμματα, ενώ έχει ύψος 35μ, πλάτος 65μ και μήκος 135 μέτρα. Στεγάζει φυτά της μεσογειακής ζώνης, όπως ελιές, αμπέλια, πορτοκαλιές, λεμονιές, κ.α., αλλά και διάφορες φιγούρες (Φωτ. 4).

Πρόκειται για τα μεγαλύτερα θερμοκήπια του κόσμου, μέσα στα οποία ο επισκέπτης θα συναντήσει τη χλωρίδα ολόκληρου του πλανήτη. Οι υπαίθριοι κήποι (εκτός οικοδομημάτων) αντιπροσωπεύουν τις εύκρατες περιοχές της υφηλίου με φυτά όπως τσάι, λεβάντα, λυκίσκο, κάνναβη και ηλιοτρόπια, καθώς και τοπικά είδη χλωρίδας. 

Φωτ. 3ː Μικρό τμήμα του τροπικού δάσους της Εδέμ με τα χαρακτηριστικά εξαγωνικά πάνελ. Πηγή: https://search.creativecommons.org/

Φωτ. 4ː Τμήμα του Μεσογειακού οικοσυστήματος, όπου μαινάδες χορεύουν μέσα στους αμπελώνες. Πηγή: https://search.creativecommons.org/

Οι καλυμμένοι θόλοι κατασκευάστηκαν από σωληνοειδή χάλυβα με εξωτερική επένδυση από κυρίως εξαγωνικά πάνελ κατασκευασμένα από θερμοπλαστικό ETFE (Ethylene tetrafluoroethylene), που έχει υψηλή αντοχή τόσο στη διάβρωση, όσο και σε μεγάλο εύρος θερμοκρασιών (Φωτ. 3). Το θερμοπλαστικό υλικό προτιμήθηκε από το γυαλί, που θα ήταν πιο βαρύ και ιδιαίτερα επικίνδυνο σε περίπτωση ατυχήματος (σπασίματος).

Ο ΠΥΡΗΝΑΣ

Ο λεγόμενος Πυρήνας είναι η τελευταία προσθήκη στις εγκαταστάσεις της Εδέμ που εγκαινιάσθηκε το Σεπτέμβρη του 2005. Πρόκειται για ένα εκπαιδευτικό κέντρο, που περιλαμβάνει αίθουσες διδασκαλίας και εκθεσιακούς χώρους, οι οποίοι έχουν σχεδιαστεί για να μεταδώσουν το κεντρικό μήνυμα της Εδέμ, δηλ. τη σχέση μεταξύ ανθρώπων, φυτών και φυσικών πόρων, στα πλαίσια της αειφόρου ανάπτυξης. Η οροφή του Πυρήνα (Φωτ. 5) φτιάχτηκε από καθαρό χαλκό. Ο χαλκός είναι βέβαια σχετικά ακριβός για μια στέγη, αλλά είναι υλικό ανθεκτικό, ελαστικό, εντελώς αδιάβροχο και με  μεγάλη διάρκεια ζωής. Επίσης, ο χαλκός είναι, εκτός από το χρυσό, από τα πιο αναγνωρίσιμα μέταλλα. Επιπλέον, σταδιακά η στέγη θα γίνει πράσινη (λόγω της οξείδωσης του χαλκού) και θα βρίσκεται σε αρμονία με το περιβάλλον, αφού η πράσινη σκεπή θα μοιάζει με τη φυλλωσιά ενός δέντρου.

Φωτ. 5ː Το εκπαιδευτικό κέντρο του «Πυρήνα» με τη στέγη από ατόφιο χαλκό.  Πηγή: https://search.creativecommons.org/

Μαθαίνω πηγαίνοντας εκεί που πρέπει να πάω²

Εκτός από την καινοτομία στην αποκατάσταση μιας τεράστιας εξορυκτικής τρύπας της γης, ο επισκέπτης των Κήπων της Εδέμ:

1.   Θα μάθει ότι τα τροπικά δάση καλύπτουν το 5% της επιφάνειας του  πλανήτη και είναι ζωτικής σημασίας για τον έλεγχο της θερμοκρασίας της γης, αφού απορροφούν το CO₂, ενώ δημιουργούν και πολλές βροχές.

2.   Θα εξερευνήσει ένα χαμένο κόσμο, ανάλογο του Ιντιάνα Τζόουνς ή του Ιουρασικού Πάρκου, όπου θα δει μια απίστευτη ποικιλία φυτών και θα αισθανθεί, όσο πουθενά αλλού, τη σχέση του με αυτά.

3.   Θα περπατήσει πάνω σε γέφυρες δεμένες με σχοινιά, σε μονοπάτια με ατμούς από τη τροπική ζέστη και υγρασία, θα περιπλανηθεί γύρω από καλύβες από μπαμπού  και έναν πραγματικό καταρράκτη (Φωτ. 6).

4.    Θα ανεβεί στο Τροπικό Παρατηρητήριο (Φωτ. 7), όπου θα απολαύσει μια εντυπωσιακά πανοραμική θέα του τροπικού δάσους της Εδέμ. Τα σκαλοπάτια μέχρι την πλατφόρμα του παρατηρητήριου είναι από πλέγμα για να βλέπει κανείς κάτω από τα πόδια του σε κάθε του βήμα. Η σκάλα που κουνιέται είναι απόλυτα ασφαλής!

Φωτ. 6: Ο καταρράκτης στο  τροπικό οικοσύστημα. Πηγή: https://search.creativecommons.org/

Φωτ. 7: Το παρατηρητήριο στο τροπικό οικοσύστημα. Πηγή: https://search.creativecommons.org/

Μετά θα ακούσει και θα δει πώς φτιάχτηκαν 83.000 τόνοι εδάφους για να φιλοξενήσουν πάνω από 135.000 φυτά. Εάν είναι παιδί, θα ενθουσιασθεί  πάνω στη γέφυρα με τα σύννεφα («εκρήξεις» ατμού). Σίγουρα θα απολαύσει ένα καφέ, με ή χωρίς σνακ, στα ξύλινα τραπέζια κάτω από τα δένδρα ή κάτω από τη στέγη από χαλκό και τέλος θα κοιτάξει για πολλή ώρα τον Άνθρωπο WEEE (Waste electrical and electronic equipment), μέχρι να συνειδητοποιήσει ότι είναι φτιαγμένος από απορρίμματα ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών μηχανών, έχει ύψος 7 μέτρα και ζυγίζει 3,3 τόνους, που αντιστοιχούν στη μέση ποσότητα ηλεκτρονικών προϊόντων που κάθε ένας από εμάς πετάμε κατά τη διάρκεια της ζωής μας (Φωτ. 8).

Φωτ. 8: Ο «άνθρωπος» από ηλεκτρικά και ηλεκτρονικά απορρίμματα. Πηγή: https://search. creativecommons.org/

Θα πεισθεί ότι το συγκρότημα της Εδέμ έφερε τεράστιες οικονομικές και κοινωνικές αλλαγές στην περιοχή, αφού η επισκεψιμότητα του ξεπερνά το ένα εκατομμύριο το χρόνο και αποτελεί την κινητήρια δύναμη του τουρισμού της. Γιατί οι Κήποι της Εδέμ είναι από τα πιο χαρακτηριστικά έργα του γεωτουρισμού, μιας μορφής προσέλκυσης  ντόπιων και αλλοδαπών επισκεπτών που αρχίζει να διαδίδεται σε όλο τον κόσμο. ‘Ύστερα από το κλείσιμο του για 3 μήνες λόγω της υγειονομικής κρίσης του COVID-19, ξανάνοιξε τις πόρτες του για το κοινό από τις 4 Ιουλίου 2020.

Τέλος, αν είναι νέος και ερωτευμένος, μπορεί να τελέσει το γάμο του σε ένα αναμφισβήτητα υπέροχο και ρομαντικό περιβάλλον.

Αντί άλλου κειμένου, συνδεθείτε και απολαύστε το μικρό ντοκιμαντέρ, μέσα από το οποίο θα γνωρίσετε καλύτερα το υπέροχο αυτό έργο, που αποδεικνύει πως μια απαίσια εκσκαφή στη γη μπορεί να μετατραπεί σε ένα «παράδεισο».

https://www.youtube.com/watch?v=f8unx8-pZxg

Αναφορές

[1] Georgina Pearman (2009): 101 things to do with a hole in the ground. Εκδότης Cornwall: Post-Mining Alliance.

2 Theodore Roethke, Αμερικανός ποιητής, 1908-1963.