ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΗ «ΑΣΠΙΔΑ»

Οι τεχνικές τηλεπισκόπισης, με επίκεντρο τις πληροφορίες από την δορυφορική παρατήρηση της γης, παρέχουν τη δυνατότητα συστηματικής παρακολούθησης και ελέγχου των φυσικών φαινομένων σε πραγματικό χρόνο.

Από το συνολικό αριθμό θανάτων που αναφέρθηκαν στην προηγούμενη 15ετία, περισσότεροι (περίπου 95%) οφείλονται σε φυσικές καταστροφές και λιγότεροι σε βιομηχανικά ατυχήματα. Φυσικά φαινόμενα, όπως είναι οι σεισμοί, οι κατολισθήσεις και οι πλημμύρες αποβαίνουν συχνά καταστρεπτικά για την ανθρώπινη ζωή, την οικονομική σταθερότητα, το περιβάλλον, ενώ συντελούν ακόμη και στην έκβαση τεχνολογικών ατυχημάτων. Αποτελεί πλέον επιτακτική ανάγκη σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο, η δημιουργία ενός συστήματος διαχείρισης των επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών στον πολίτη και το περιβάλλον. Βέβαια, η κοινοτική συνεργασία για την πολιτική προστασία δεν μπορεί ν’ αφορά μόνο στα μέτρα επαγρύπνησης, αλλά πρέπει πλέον να λειτουργήσει στην καθημερινή βάση ενός ολοκληρωμένου αναπτυξιακού σχεδιασμού. Η προληπτική προστασία από τον κίνδυνο δεν αποτελεί δύσκολο τεχνικό πρόβλημα, αλλά οφείλει πάντοτε να προκύπτει και να οριοθετείται συγκεκριμένα από τη σχέση της ανθρώπινης δραστηριότητας με το φυσικό περιβάλλον. Ο έλεγχος και η μείωση του κινδύνου από τις φυσικές καταστροφές, στις ευρωπαϊκές χώρες, είναι θέμα περιφερειακής διαχείρισης και μπορεί να συνδεθεί διαδικαστικά με την κοινοτική πρωτοβουλία για Αναπτυξιακή Προοπτική του Ευρωπαϊκού Χώρου (European Spatial Development Perspective – ESDP), αλλά και να καταστεί μέρος μιας Παγκόσμιας Πολιτικής Διαχείρισης για το Περιβάλλον. Η διεύρυνση της ένωσης με χώρες υψηλού κινδύνου σε περιστατικά ατυχημάτων από φυσικές καταστροφές(περιοχές κεντροανατολικής Ευρώπης και Μεσογείου), κάνει επιτακτικότερη την ανάγκη για περισσότερες ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες προληπτικής προστασίας. Ακόμη η σταθερά αυξανόμενη δημογραφική πίεση και η συνεχιζόμενη πληθυσμιακή υπερσυγκέντρωση στα μεγάλα αστικά κέντρα (το σχετικό ποσοστό είναι περίπου 80% στην Ε.Ε.), επιταχύνουν παραπέρα την περιβαλλοντική υποβάθμιση, που χαρακτηρίζεται από την αποψίλωση των δασών, την έλλειψη νερού, τη εδαφολογική και ατμοσφαιρική ρύπανση, και την παρουσία ακραίων κλιματικών αλλαγών και καιρικών φαινομένων. Οι εξελίξεις αυτές διευκολύνουν ακόμη περισσότερο την ένταση και το καταστροφικό έργο των καθιζήσεων, κατολισθήσεων, πλημμύρων και άλλων φυσικών διεργασιών. Το πρόβλημα αφορά πλέον στην προστασία εκατομμυρίων ευρωπαίων πολιτών που ζουν σε ζώνες υψηλού κινδύνου και περιοχές με ευπαθή δίκτυα υποδομών. Η κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική για τη μείωση και την διαχείριση του κινδύνου από τις φυσικές καταστροφές αποτελεί τη μοναδική δυνατότητα και διέξοδο για την αντιμετώπιση του προβλήματος. Απαιτείται η εφαρμογή νέων ευρωπαϊκών, διακρατικών, εθνικών, περιφερειακών και τοπικών πολιτικών συνεργασίας και δικτυακών παρεμβάσεων για την διαχείριση του περιβάλλοντος, τη βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων και τον χωροταξικό σχεδιασμό, σε σχέση με την ορθολογική αξιοποίηση και χρήση γης. Η ραγδαία μεθοδολογική , τεχνολογική και αναπτυξιακή πρόοδος των γεωεπιστημών, με πολύτιμο αρωγό και τις κοινωνικές επιστήμες, συνεισφέρει σήμερα στην ολοένα και ακριβέστερη ανάλυση και κατανόηση των επιμέρους πτυχών του προβλήματος, και προσφέρει σημαντικές δυνατότητες ανάληψης αποτελεσματικών πρακτικών, μηχανισμών και μέτρων προληπτικής προστασίας του περιβάλλοντος και του πολίτη από τις φυσικές καταστροφές. Την ίδια περίοδο η τεχνολογία και η κοινωνία της πληροφορίας, με τις πολυσυλλεκτικές διαδυκτιακές υποδομές τους και η διαστημική τεχνολογία, με τις παρεχόμενες ψηφιακές υπηρεσίες δορυφορικής παρατήρησης της γης, βρίσκονται σε εκρηκτική άνοδο. Οι νέες αυτές τεχνολογίες συνδυαζόμενες προσφέρουν σημαντικές δυνατότητες άμεσης παρακολούθησης και ελέγχου της δυναμικής των φυσικών φαινομένων (χερσαίων, θαλάσσιων, κλιματικών), με αποτέλεσμα τη βιώσιμη χρήση της γης, την προστασία του περιβάλλοντος και τη διαχείριση της κρίσης και του κινδύνου, σε πραγματικό χρόνο. Παρόλα αυτά, αλλά και το γεγονός ότι έχουν αναπτυχθεί εθνικά συστήματα αντιμετώπισης των φυσικών κινδύνων από ορισμένα κράτη μέλη της Ε.Ε. και παράλληλα έχουν διεξαχθεί έρευνες στο πλαίσιο της Διεθνούς Δεκαετίας Μείωσης των Φυσικών Καταστροφών (International Decade for Natural Disasters Reduction – IDNDR, UN, 1990-1999), οι επιπτώσεις στον άνθρωπο, το περιβάλλον και τις οικονομίες δεν έχουν ακόμη ελαττωθεί. Για τους λόγους αυτούς η Ε.Ε., κύρια με πρωτοβουλίες της Ευρωπαϊκής Δορυφορικής Υπηρεσίας (European Satellite Agency- ESA), προωθεί τα τελευταία χρόνια μεθοδολογικές και διοικητικές πρωτοβουλίες, όπως είναι τα συστήματα, Παγκόσμιας Παρακολούθησης για το Περιβάλλον και την Ασφάλεια (Global Monitoring for Environment and Security – GMES) και Υποδομής για Χωρικές Πληροφορίες στην Ευρώπη (INfrastructure for Spatial InfoRmation in Europe -INSPIRE). Βασική επιδίωξη είναι η ολοκληρωμένη συλλογή και σύνθεση υφισταμένων και νέων γεωπεριβαλλοντικών στοιχείων με στόχο την εφαρμογή βιώσιμων αναπτυξιακών επιλογών και τη μείωση του κινδύνου από τις φυσικές καταστροφές. Κύριες πηγές πληροφόρησης αποτελούν οι δορυφορικές εικόνες σε συντονισμένη λειτουργία με συστήματα παρακολούθησης που είναι εγκατεστημένα στη γη.