Μοντέλα αυτοί, τους κλιματολόγους
εννοώ, μοντέλα και εμείς οι οικονομικοί γεωλόγοι. Ούτε εμείς πιστεύουμε στα δικά τους αλλά όπως
φαίνεται, ούτε αυτοί στα δικά μας. Άλλο τώρα αν αυτό δεν έχει κάποια πρακτική
σημασία αφού τελικά αυτοί που αποφασίζουν, οι κυβερνήσεις δηλαδή, δέχονται στην
πλειοψηφία τους την παρουσία της κλιματικής αλλαγής την οποία μάλιστα θέλουν να
σταματήσουν (με το γνωστό σύνθημα Stop Climate Change), στη βάση κυρίως ανανεώσημων πηγών («ήπιων
μορφών» το θεωρώ προσωπικά πιο δόκιμο) ενέργειας. Αυτό που οι κλιματολόγοι και αρκετοί
περιβαντολλόγοι, δεν εννούν να καταλάβουν, και για το οποίο οι περισσότεροι
πολιτικοί δεν έχουν πάρει ή δεν θέλουν να πάρουν χαμπάρι, είναι το γεγονός ότι όλες
οι τεχνολογίες και οι υποδομές που κάνουν εφικτή την πορεία προς την λεγόμενη
πράσινη ενέργεια, αλλά και την βίωσιμη ηλεκτροκίνηση, στηρίζονται στην χρήση
ορυκτών πρώτων υλών (ΟΠΥ). Οι όποιες εφαρμογές στην κατεύθυνση ολοκληρωμένης υλοποίησης
σχετικών αλυσίδων αξίας (π.χ. βιομηχανίες μπαταρίας λιθίου και ηλεκτρικών
αυτοκινήτων, κατασκευή ανεμογεννητριών) δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς πρόσβαση
και προμήθεια των διαρκώς αυξανόμενων ποσοτήτων ΟΠΥ που απαιτούνται (energy transition
toward a low-carbon economy is very raw
material-intensive).
Ας πάρουμε λοιπόν το παράδειγμα του
χαλκού, της συμβατικής θα λέγαμε αυτής ΟΠΥ που συνδέεται με τις νέες ενεργειακές τεχνολογίες,
συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτροκίνησης. Ένα από τα μοντέλα των κλιματολόγων συνδέεται
με τον στόχο που αποβλέπει στην συγκράτηση αύξησης της μέσης θερμοκρασίας του
πλανήτη κάτω από 2 βαθμούς κελσίου μέχρι το 2050. Για να μπορέσει να συμβεί αυτό οι ανάλογες ενεργειακές τεχνολογικές παρεμβάσεις που απαιτούνται, όπως προβλέπεται από το αντίστοιχο μοντέλο
οικονομικής γεωλογίας, θα χρειαστεί να
χρησιμοποιήσουν το 89,4 % των παγκόσμιων αποθεμάτων χαλκού που ήταν γνωστά το
2010. Εκτιμάται επίσης ότι η σχετική κατανάλωση χαλκού στο διαστημα 2010-2050
θα ανέλθει στο 130,7% των αποθεμάτων αυτών. Η εξέλιξη αυτή θα οδηγήσει σταδιακά
στην εξάρτηση της Ευρώπης αλλά και της Κίνας από «εξωτερικές» κοιτασματολογικές
πηγές χαλκού. Σε ότι φορά σε άλλες ΟΠΥ μπαταρίας, για την επίτευξη του κλιματικού/θερμοκρασιακού
στόχου μέχρι το 2050, θα χρειαστεί να χρησιμοποιηθεί το 43% των γνωστών αποθεμάτων
νικελίου στον κόσμο το 2010, το 75% των αντίστοιχων λιθίου και μεταξύ 68,5%-93,6%
αυτών του κοβαλτίου, ανάλογα με τον τύπο της χαμηλού ή υψηλού κοβαλτίου μπαταρίας που θα επικρατήσει. Σε κάθε περίπτωση ο χαλκός με το περίπου 90%
αποτελεί την πιο κρίσιμη και αναγκαία ΟΠΥ για να μπορέσει ο στόχος των 2 βαθμών
κελσίου να πραγματοποιηθεί.
Στην Ελλάδα ο χαλκός ξεχωρίζει για την
ισχυρή κοιτασματολογική του παρουσία και δυναμική, γεγονός που δημιουργεί
πολλά ερωτηματικά και απορίες γύρω από την ανυπαρξία μεταλλευτικής του
αξιοποίησης και παραγωγής. Στο κοίτασμα των Σκουριών τα μετρημένα και
ενδεικτικά αποθέματα περιεχόμενου μεταλλικού χαλκού ανέρχονται περίπου σε 1,3 εκ
τόνους, ενώ υπάρχουν άλλοι 600.000 τόνοι τεκμαρτών αποθεμάτων χαλκού. Τα αποθέματα
δηλαδή όλων συνολικά των κατηγοριών ανέρχονται περίπου σε 2 εκ τόνους μεταλλικό
χαλκό. Μεταλλευτικό ενδιαφέρον προκύπτει
επίσης στα κοιτασματολογικά συστήματα χαλκού σε περιοχές (Αντιγόνεια, Μυλοχώρι,
Γερακαριό, Βάθη, Ποντοκερασιά) του Κιλκίς με τα δυναμικά αποθέματα να
προσεγγίζουν και ενδεχόμενα να ξεπερνούν το 1 εκ τόνους σε μεταλλικό περιεχόμενο
χαλκού. Δυστυχώς πότε η κυβερνητική ιδεοληψία, ατολμία και λαϊκισμός, και πότε
η επενδυτική αδυναμία και ανεπάρκεια, έχουν στερήσει την δυνατότητα της χώρας
να είναι σήμερα ένας από τους σπουδαιότερους και μεγαλύτερους παραγωγούς χαλκού
στην Ευρώπη. Το άξιζε και μπορούσε αντικειμενικά, αλλά δυστυχώς δεν έγινε ποτέ λόγω
της γνωστής ελληνικής νοοτροπίας που καταδιώκει και εμποδίζει εδώ και
δεκαετίες την ορθολογική ανάπτυξη μας. Ανακολουθία, προχειρότητα, έλλειψη
στρατηγικής και σχετική αποφασιστικότητα για την υλοποίηση της, απουσία αξιόπιστης
επιχειρηματικότητας και επενδυτικού περιβάλλοντος, ανυπαρξία επιτελικού
σχεδιασμού και επιχειρησιακού ελέγχου, έντονη παρουσία πολιτικού παρεμβατισμού,
απροσδιόριστη προσέγγιση και χαρακτηρισμός κοινωνικού οφέλους και δημόσιου
συμφέροντος. Και βέβαια είναι τραγικό και συνάμα παράδοξο και απαράδεκτο το
γεγονός ένα δυναμικό κοίτασμα της μεταλλευτικής κλάσης των Σκουριών να παραμένει
στην κατάσταση που βρίσκεται σήμερα με αβέβαιο το παραγωγικό του μέλλον. Εκεί
δηλαδή που εδώ και χρόνια θα έπρεπε να υπάρχει να μεταλλείο, συντηρείται απλά μια
εργοταξιακή λειτουργεία (υπό-). Και εξακολουθεί
να είναι επίκαιρο το ίδιο πάντα ερώτημα σχετικά με το έργο των Σκουριών. Υπάρχει
προοπτική για κάποια μορφή εκμετάλλευσης του; Ποιο είναι το σχετικό
χρονοδιάγραμμα, λαμβάνοντας υπόψη την θεαματική αύξηση ζήτησης του χαλκού στα
επόμενα 30 και πλέον χρόνια;
Η χώρα μας έχασε και
εξακολουθεί να χάνει πολλές νέες αναπτυξιακές προκλήσεις και ευκαιρίες, όπως
αυτή της γενικότερης αξιοποίησης των ΟΠΥ της. Σαφώς και ο τουρισμός είναι
πρωταγωνιστής και σπουδαίο οικονομικό κεφάλαιο για την Ελλάδα. Όμως σε
περιόδους όπως αυτή που διανύουμε τώρα γίνεται φανερό ότι μια εθνική οικονομία,
και μια κοινωνία προόδου και ευημερίας χειάζονται περισσότερες παραγωγικές δραστηριότητες
και πυλώνες ανάπτυξης που η καθεμία ξεχωριστά και όλες μαζί θα στηρίζουν την
βιωσιμότητα του ΑΕΠ. Η Ισπανία και η Πορτογαλία το κατάλαβαν και ανοίγουν το
ένα μεταλλείο μετά το άλλο παρακολουθώντας από κοντά τις εξελίξεις. Στην μεταλλευτική περιοχή της ΒΑ Χαλκιδικής,
όπου βρίσκονται τα γνωστά μεταλλεία Κασσάνδρας, η επιφανειακή εξόρυξη του
Μαντέμ Λάκκου ξέκινησε στις αρχές του 1900, ενώ η έναρξη του μεταλλείου Ολυμπιάδας έγινε στις αρχές του 1970. Το τελευταίο ξεκίνημα μεταλλείου ήταν αυτό του νικελίου στην Καστοριά στην είσοδο του 1990.
Έκτοτε δεν έχει υπάρξει νέο μεταλλευτικό κέντρο στη χώρα μας. Αντί λοιπόν κάθε
φορά που έχουμε οικονομικό πρόβλημα να λέμε ότι φταίνε οι Γερμανοί, οι
Φινλανδοί, οι Σουηδοί και η Ευρώπη, είναι καλύτερα να αρπάζουμε την όποια αναπτυξιακή
ευκαιρία παρουσιάζεται από τα μαλλιά αντί να την αφήνουμε στην τύχη της. Γιατί
όλες αυτές οι χώρες που εκ των πραγμάτων έχουν καλύτερες οικονομίες από την
δική μας ακριβώς αυτό κάνουν.
https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S092134492030389X
Αύξηση κατανάλωσης του χαλκού σε εκ τόνους ανά έτος, και σχετικές χρήσεις (Seck et al, 2020)
Αύξηση κατανάλωσης χαλκού σε εκ τόνους ανά χρόνο, αριστερά, και σε κιλά κατά κεφαλήν, δεξιά. Η κόκκινη γραμμή αναφέρεται στην αύξηση χαλκού που απαιτείται για την συγκράτηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη κατά 2 βαθμούς κελσίου (Seck et al, 2020)
Gondia Sokhna Seck, Emmanuel Hache, Clément Bonneta, Marine Simoëna, Samuel Carcanague (2020): Copper at the crossroads: Assessment of the interactions between lowcarbonenergy transition and supply limitations. Resources, Conservation and Recycling, Volume 163, 105072
