Η εξόρυξη απαραίτητη προϋπόθεση για την αρχαιολογική ανάδειξη των «Σκουριών»

Στην κορυφή της αναπτυξιακής ατζέντας και του σχετικού «οδικού χάρτη» κάθε χώρας, της κάθε κοινωνίας αν θέλετε, οφείλει να βρίσκεται η αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει. Στην δυναμική της πλουτοπαραγωγικής τους προοπτικής στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό η βιωσιμότητα της παραγωγικής οικονομίας και της κοινωνικής προόδου που προκύπτουν.  Είναι δηλαδή τα συγκριτικά αυτά πλεονεκτήματα που δημιουργούν τις προϋποθέσεις,  αποτελούν τα θεμέλια και χαρακτηρίζουν την αναπτυξιακή φυσιογνωμία μιας χώρας.  Είναι ακόμη αυτά που καθορίζουν και αναδεικνύουν της χρήσεις γης, και διαμορφώνουν τον χωροταξικό σχεδιασμό που προωθεί, προκρίνει  και υλοποιεί την ολοκληρωμένη αναπτυξιακή τους ένταξη.  Γιατί από κάθε άποψη δεν είναι δυνατόν σε μία χώρα η χρήση γης να είναι 100% αγροτική, ή αντίστοιχα 100% τουριστική, ή οικιστική, ή αρχαιολογική, ή ακόμη μεταλλευτική. Μπορεί όμως να είναι όλα αυτά μαζί, συνυπάρχοντας στη βάση ολοκληρωμένης αξιοποίησης του συνολικά διαθέσιμου αναπτυξιακού κεφαλαίου. Η διαμόρφωση και εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών για τον χαρακτηρισμό και τον προσδιορισμό χρήσεων γης που εντάσσονται σε περιοχές κοιτασματολογικού ενδιαφέροντος αποτελούν αντικείμενο το ευρωπαϊκού έργου MinLand (www.minland.eu) στο πλαίσιο το προγράμματος Ορίζοντας 2020.

Στην περίπτωση για παράδειγμα της βορειοανατολικής Χαλκιδικής ο ορυκτός πλούτος αποτελεί κυρίαρχο αναπτυξιακό στόχο, όπου εξορυκτική και μεταλλευτική δραστηριότητα προηγούνται «κατ’αρχήν» έναντι άλλων χρήσεων, εξού και η συμβατική δέσμευση για την εξελισσόμενη επιχειρηματική και επενδυτική παρέμβαση.  Αλλά βέβαια, παρά το γεγονός ότι ο συγκεκριμένα οριοθετημένος χώρος είναι χαρακτηρισμένος μεταλλευτικός, αυτό δεν αποκλείει παράλληλα την ανάδειξη και προβολή άλλων  αναπτυξιακών πλεονεκτημέτων που ενδεχόμενα διαθέτει η περιοχή, όπως είναι οι δυναμικές τουριστικές πρωτοβουλίες, αρχαιολογικά ευρήματα, αξιόλογες δασικές εκτάσεις, αγροτική παραγωγή. Στην συγκεκριμένη, όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, ο ρόλος των διαφόρων επιστημονικών ειδικοτήτων και των εκάστοτε συντεχνιών που εμπλέκονται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, είναι να συνεργάζονται και να προσεγγίζουν από κοινού την βέλτιστη δυνατή πραγματοποίηση του κεντρικού αναπτυξιακού στόχου, που είναι η παραγωγική αξιοποίηση των πλούσιων κοιτασμάτων, λαμβάνοντας υπόψη και προβάλλοντας εξίσου τις όποιες άλλες ευκαιρίες οικονομικής δραστηριότητας υπάρχουν.  Το ζητούμενο κάθε φορά είναι η αναζήτηση τεχνολογικών μεθόδων, βιώσιμων διαδικασιών και βέλτιστων πρακτικών στη κατεύθυνση υλοποίησης της όποιας αναπτυξιακής επιλογής και αν πρόκειται, και όχι της ακύρωσης της. Και όλα αυτά στη βάση υψηλού επαγγελματικού ήθους, ορθολογιστικής προσέγγισης και υπεύθυνης πληροφόρησης με στόχο την σωστή, αντικειμενική και αληθινή ενημέρωση, καθώς και διαπαιδαγώγηση της κοινής γνώμης και όχι το αντίθετο.

Τελευταία λοιπόν γίνεται πολύ λόγος για την αρχαιολογική αξία των σκουριών στις Σκουριές, όπου σχεδιάζεται η εξόρυξη χρυσοφόρου κοιτάσματος χαλκού. Οι σκουριές ή σκωρίες, όπως επίσης αποκαλούνται, είναι απλά το μεταλλουργικό παραπροϊόν που προκύπτει από την στερεοποίηση του ρευστού υλικού το οποίο διαχωρίζεται από το μέταλλο. Η παρουσία σκουριών αποτελεί τεχνολογικό τεκμήριο και είναι ενδεικτική ότι στη θέση που βρίσκονται υπήρξε μεταλλουργική δραστηριότητα στην αρχαιότητα. Εκτεταμένες αποθέσεις και σωροί έχουν βρεθεί σε πολλές περιοχές της χώρας, με το Παγγαίο να παρουσιάζει ίσως το μεγαλύτερο ενδιαφέρον σύμφωνα με γεωλογική έρευνα που πραγματοποίησε στο παρελθόν το ΙΓΜΕ, που είχε κυρίως κοιτασματολογικό στόχο. H χαρτογράφηση και μελέτη τους οδήγησε σε αρκετές περιπτώσεις στον εντοπισμό περιοχών σημαντικού ενδιαφέροντος για περαιτέρω κοιτασματολογική έρευνα. 

Είναι φανερό λοιπόν από την πανελλαδική διάσταση (Λαύριο, Χαλκιδική, Θάσος, Παγγαίο, Σίφνος και δεκάδες άλλες περιοχές) παρουσίας μεταλλουργικών σκουριών, ότι η αρχαία Ελλάδα ήταν από άκρη σε άκρη χώρα μεταλλευτική. Η χωροταξική τους σχέση με το κοιτασματολογικό ενδιαφέρον μιας περιοχής είναι δεδομένη. Το ίδιο και η αρχαιολογική τους σημασία εφόσον αναδεικνύεται και αξιοποιείται. Στις Σκουριές Χαλκιδικής υπάρχουν σήμερα φωνές που επιχειρούν να σταματήσουν την εξόρυξη του κοιτάσματος και για αρχαιολογικούς, όπως ισχυρίζονται λόγους. Είναι προφανές ότι πρέπει να γίνει ακριβώς το αντίθετο. Γιατί έτσι μόνο, και φυσικά υπάρχουν πολλές αποτελεσματικές πρακτικές και κατάλληλοι χειρισμοί για αυτό, θα μπορέσει να αναδειχθεί το αρχαιολογικό ενδιαφέρον των σκουριών και των Σκουριών, μαζί, κοντά και δίπλα στο μεταλλευτικό παραγωγικό περιβάλλον με το οποίο ιστορικά και διαχρονικά συνδέονται.     
  

Οι αρχαίες στοές (φωτ.1) εξόρυξης χρυσου στην τοποθεσία Βίνας, νότια από την Ολυμπιάδα Χαλκιδικής και τα αρχαία Στάγειρα, μαζί με τις σκουριές, και άλλες σχετικές αρχαιολογικές μαρτυρίες, συγκροτούν και προβάλλουν την μεταλλευτική κληρονομιά (φωτ.2) της περιοχής που συνδέει το ισχυρό ιστορικό παρελθόν με το βιώσιμο αναπτυξιακό παρόν και την δυναμική παραγωγική προοπτική του μέλλοντος. Το ζητούμενο σε κάθε περίπτωση είναι μέσα από την ολοκληρωμένη συνύπαρξη της σημερινής εξορυκτικής δραστηριότητας και την δυνατότητα αξιοποίησης του μεταλλευτικού τουρισμού (υπάρχουν άπειρα αντίστοιχα πραδείγματα σε όλο τον κόσμο) να ενισχυθεί και να μεγιστοποιηθεί το διαθέσιμο αναπτυξιακό κεφάλαιο προς όφελος της τοπικής οικονομίας στη βάση κυρίως της απασχόλησης και της κοινωνικής συνοχής. Και αποτελεί γενικότερο αξίωμα της σύγχρονης αναπτυξιακής προσέγγισης και πρακτικής , να επιδιώκεται η σύνθεση και όχι η αποσύνθεση, η ακριβολογία και όχι η ακυρολογία, η εξέλιξη και όχι η στασιμότητα, το δάσος και όχι το δεντρο.