Μεταλλουργία Χρυσού - Tο αναπτυξιακό «τρένο» που ήρθε στην Ελλάδα και είναι καλό να παραμείνει

Η μεταλλουργία χρυσού δεν πρέπει να αποτελέσει ένα ακόμη αναπτυξιακό «τρένο», από τα πολλά που ήρθαν και έρχονται στην Ελλάδα, που ενώ τα βλέπουμε να περνούν και ενίοτε να σταματούν, τελικά φεύγουν χωρίς να αφήνουν πίσω τους κάποιο αποτέλεσμα ή παραγματικό έργο με πρακτικό ενδιαφέρον και αξία. Και αν κάποτε υπάρχουν ψήγματα αναπτυξιακής ελπίδας και προόδου,  η συνέχεια δεν είναι τις περισσότερες φορές η προβλεπόμενη, με την εξέλιξη να  καταλήγει συχνά σε δυσάρεστα, απογοητευτικά και κενά περιεχομένου αποτελέσματα.  Έτσι η χώρα δεν κατορθώνει εδώ και χρόνια να κάνει το αναπτυξιακό άλμα που κάθε φορά θέτει σαν στόχο. Και αυτό κυρίως γιατί οι εκάστοτε εμπλεκόμενοι αλλάζουν ατζέντα, προτεραιότητες και πρακτικές σύμφωνα με τα δικά τους συμφέροντα και βλέψεις, και όχι απαραίτητα με αυτό που συμβαδίζει και προκύπτει από την κοινή αντίληψη και γνώση, ως προς την αναζήτηση και εφαρμογή ορθολογικών πρακτικών που οδηγούν στην αναπτυξιακή βιωσιμότητα.  

Το «πολυμεταλλικό» πλεονέκτημα της ΒΑ Χαλκιδικής

Έχει αρθογραφηθεί και δημοσιευθεί πολλές φορές, και σε διάφορες ευκαιρίες, ότι η ΒΑ Χαλκιδική βρίσκεται τη στιγμή αυτή μεταξύ των 4-5 κορυφαίων κοιτασματολογικών περιοχών της Ευρώπης. Συγκεκριμένα είναι από τις δυναμικότερες αποθεματικά και πλουσιότερες μεταλλευτικά, με βασικό χαρακτηριτικό γνώρισμα την ορυκτολογική ιδιαιτερότητα και το συγκριτικό πλεονέκτημα πολυμεταλλικότητας, απότελεσμα των οποίων είναι συνύπαρξη και συνολική παρουσία πέντε τουλάχιστον μετάλλων σε εκμεταλλεύσιμες περιεκτικότητες. Πρόκειται για τα βασικά μέταλλα, μόλυβδο, ψευδάργυρο και χαλκό, και τα πολύτιμα μέταλλα χρυσό και άργυρο. Με το καθένα να έχει την δική του οικονομική αξία, πέρα από την ξεχωριστή χρησιμότητα του, και να επιλέγει συγκεκριμένη κοιτασματολογική «παρέα». Με τον χρυσό να το παίζει δίπορτο αφού από την μια είναι αχώριστος με τον χαλκό, και από την άλλη να προτιμά ακόμη περισσότερο τις μικτές και σύνθετες μεταλλευτικές σχέσεις που δημιουργούν ο μόλυβδος, ο ψευδάργυρος και ο άργυρος.  Και φυσικά με τις επιμέρους οικονομικές αξίες των πέντε μετάλλων προστιθέμενες να πολλαπλασιάζουν και να ανεβάζουν πολλά επίπεδα υψηλότερα την συνολική πλουτοπαραγωγικότητα της περιοχής. Παράλληλα, η υπεροχή και η δυναμική της πολυμεταλλικότητας να συμβάλλουν αποτελεσματικά στην βιωσιμότητα της εκμετάλλευσης και να αυξάνουν το βαθμό ανθεκτικότητας και αντίστασης απέναντι στους οποιουσδήποτε κραδασμούς, αναταράξεις και διακυμάνσεις που συχνά παρατηρούνται και καταγράφονται στις τιμές και την ζήτηση των μετάλλων, καθώς και την παγκόσμια οικονομία γενικότερα. Όλα αυτά βεβαια αποτελούν βασικά στοιχεία και δεδομένα, και συνθέτουν σχετικές προυποθέσεις, λειτουργίες και προκλήσεις που στηρίζουν την χάραξη στρατηγικού σχεδιασμού, με προεκτάσεις γεωπολιτικής σημασίας.

     

Πρόκειται λοιπόν για τα μεταλλεία Κασσάνδρας, όπως αποκαλούνται και είναι γνωστά. Που προκαλούν το ενδιαφέρον ακόμη και λόγω της ονοματολογικής και γεωγραφικής αντίφασης που τα χαρακτηρίζει, αφού βρίσκονται στην ΒΑ Χαλκιδική και όχι στην χερσόνησο Κασσάνδρας, όπως ο κάθε πολύ λογικά σκεπτόμενος άνθρωπος θα περίμενε. Στην γενικότερη αναφορά των μεταλλείων αυτών περιλαμβάνεται το πλούσιο σε χρυσό πολυμεταλλικό κοίτασμα Ολυμπιάδας, με τα αμέσως νοτιότερα εντοπισμένα μεταλλοφόρα συστήματα Βίνας και Ζέπκου, έτοιμα να αυξήσουν και να πολλαπλάσιουν τα αποθέματα του. Ακόμη, το έντονα μεταλλοφόρο ρήγμα Στρατωνίου-Βαρβάρας με τα πολυμεταλλικά κοιτάσματα του να γίνονται ολοένα και πιο πλούσια σε χρυσό πηγαίνοντας δυτικά και κατά μήκος του ρήγματος από το Στρατώνι και τον Μαντέμ Λάκκο προς τις Μαύρες Πέτρες και την Πιάβιτσα. Και φυσικά τα πορφυρικά μεταλλοφόρα συστήματα χαλκού με το μοναδικό, υποδειγματικό και εξαιρετικά δυναμικό κοίτασμα των Σκουριών, και το φερόμενο μεταλλευτικό ενδιαφέρον της Τσικάρας και της Φισώκας. Με τα συνολικά διαθέσιμα κοιτασματολογικά αποθέματα (βεβαιωμένα, ενδεικτικά και τεκμαρτά) στις Σκουριές να ανέρχονται σε 7,1 εκ. ουγιές χρυσό και 1,8 εκ. τόνους χαλκό, και αντίστοιχα 6,7 εκ. ουγγιές χρυσό, 99,7 εκ. ουγγιές άργυρο, και περίπου 1,5 εκ. τόνους ψευδάργυρο και 2 εκ. τόνους μόλυβδο, στα πολυμεταλλικά κοιτάσματα Ολυμπιάδας, Μαύρων Πετρών και Πιάβιτσας, που περιέχουν επίσης αυξημένες συγκεντρώσεις αντιμονίου. Μέσα από μια πιο συγκεντρωτική αποθεματική προσέγγιση, στα μεταλλεία Κασσάνδρας της ΒΑ Χαλικδικής, υπάρχουν σήμερα προς αξιοποίηση  περίπου 455 τόνοι χρυσού και 3.290 τόνοι αργύρου, με την προοπτική δυναμικής αύξησης τους να παραμένει κοιτασματολογικά ανοιχτή. Στην ισχυρή οικονομική βάση που δημιουργεί η δεδομένη πλουτοπαραγωγική αξία των συγκεκριμέων αποθεμάτων πολύτιμων μετάλλων χρυσού και αργύρου, αλλά και του χαλκού, η παρουσία του οποίου επίσης θεωρείται και είναι σήμερα επίσης πολύτιμη, στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό η επιχειρηματικότητα της μεταλλουργίας χρυσού. Η παραγωγική δηλαδή μετάβαση, και το τεχνολογικό και αναπτυξιακό άλμα από τα συμβατικά και κοινότυπα συμπυκνώματα, στα υψηλής προστιθέμενης αξίας μέταλλα χρυσού, αργύρου και χαλκού. Η ευρύτερη κοιτασματολογική διάσταση και αξιοποίηση, και η αναπτυξιακή σημασία και συμβολή του ματαλλουργικού έργου, δεν έγιναν προφανώς αντιληπτές από τις εκάστοτε κυβερνήσεις, ενώ φαίνεται επίσης πως το επιχειρησιακό του μέγεθος και η λειτουργική του δυναμική μάλλον ξεπερνούν την φερόμενη επιχειρηματική δυνατότητα και αποτελεσματικότητα της σημερινής επένδυσης. 

              

Μεταλλουργία χρυσού- Όραμα, σχέδιο και πράξη

Είναι φανερό ότι η ΒΑ Χαλκιδική είναι ο εκπαιδευτικός, ο επαγγελματικός και ο πλουτοπαραγωγικός «παράδεισος» της Οικονομικής Γεωλογίας, του έργου μηχανικού μεταλλείων, του Τεχνικού Εμπλουτισμού, της Μεταλλουργίας, της Περιβαλλοντικής Διαχείρισης, Προστασίας και Αποκατάστασης. Κάθε κρίκος της αλυσίδας αξίας που αφορά στην καθετοποιημένη παραγωγική αξιοποίηση των μεταλλικών ορυκτών πρώτων υλών,  βρίσκεται εδώ στα μεταλλεία Κασσάνδρας, στην ΒΑ Χαλικιδική, έτοιμος να συνδεθεί δυναμικά με τον προηγούμενο και τον επόμενο κρίκο, ώστε να υπάρξει βιώσιμη, ολοκληρωμένη και συνολική εκμετάλλευση, και να προκύψει το μέγιστο δυνατό όφελος από την επένδυση. Τι πιο επιχειρησιακά σωστό για μια υγιή, αποδοτική και κερδοφόρο επιχειρηματική δραστηριότητα; Τι το καλύτερο για το δημόσιο συμφέρον μιας χώρας; Ποια καλύτερη ευκαιρία και δυνατότητα, αλλά συνάμα και πρόκληση για ορθολογική και βιώσιμη παραγωγική αξιοποίηση; Να περάσει δηλαδή από την συμβατική και περιορισμένης οικονομικής αξίας παραγωγή συμπυκνωμάτων, όπως είναι τα τωρινά μολύβδου και ψευδαργύρου, στην προηγμένη και πρόσθετης οικονομικής αξίας παραγωγή μετάλλων χαλκού, χρυσού και αργύρου. Ένα τεχνολογικό, παραγωγικό και οικονομικό άλμα που αλλάζει το υπάρχον αναπτυξιακό μέγεθος και δυναμικό διευρύνοντας τα όρια και την προοπτική του δημόσιου συμφέροντος, στη βάση κυρίως του πρόσθετου κοινωνικού οφέλους που προκύπτει, π.χ. περισσότερες θέσεις εργασίας, υψηλότερα εισοδήματα, μεγαλύτερες φορολογικές εισπράξεις. Πριν από περίπου 3.000 χρόνια ακόμη, ο βασιλιάς Σολομώντας με την επιχειρηματική διορατικότητα και ικανότητα που τον διέκρινε δεν αρκέστηκε απλά στον εμπλουτισμό αλλά στην παραγωγή μετάλλου χαλκού, επιλέγοντας την καθετοποιημένη μεταλλουργική αξιοποίηση,  πλουτίζοντας έτσι από την εμπορική του διάθεση στην ευρύτερη περιοχή της ΝΑ Μεσογείου. Γιατί τελικά σύμφωνα με πρόσφατες αρχαιολογικές έρευνες, οι θησαυροί το βασιλιά Σολομώντα ήταν στην πραγματικότητα μεταλλεία χαλκού και όχι χρυσού, όπως συμβαίνει συχνά όταν ο θρύλος, η μυθοπλασία και η φαντασία προσπερνούν ή παρακάμπτουν την ιστορική και αρχαιολογική αλήθεια.     

Δεν μπορούν λοιπόν να υπάρξουν καλύτερες προϋποθέσεις για το όραμα να γίνει πράξη,  ο στόχος εφαρμογή και το σχέδιο να γίνει έργο μεταλλουργίας χρυσού. Η επιστημονική γνώση, η ικανή και κατάλληλη τεχνολογία, το στρατηγικό σχέδιο εφαρμογής, η λειτουργική βελτίωση, οι εγκεκριμένες μελέτες και αδειοδοτήσεις, το απαραίτητο κοινωνικό κεφάλαιο, υπάρχουν και είναι όλα διαθέσιμα. Τα  μεταλλευτικά αποθέματα, με την πλουτοπαραγωγική τους αξία, γνωστή και δεδομένη είναι εδώ, όπως είναι και το άριστα καταρτισμένο ελληνικό εργατοτεχνικό και επιστημονικό δυναμικό. Ο εκσυγχρονισμός των υποδομών και εγκαταστάσεων, και η κατασκευή νέων, έχουν αναβαθμίσει σε μεγάλο βαθμό την λειτουργία των μεταλλείων σε σχέση με τις συνθήκες εργασίας, ασφάλειας και υγιεινής, την ποιότητα και αποτελεσματικότητα της εξορυκτικής δραστηριότητας. Χαρακτηριστική και άξια ειδικής αναφοράς είναι η διαδικαστική κατοχύρωση, ευρύτερη αναγνώριση και σχετική πιστοποίηση της  περιβαλλοντικής διαχείρισης μέσα από την αναζήτηση της καινοτομίας και την εφαρμογή νέων τεχνικών και μεθόδων.

Και βέβαια, από μια εταιρία παραγωγής χρυσού, όπως είναι η Ελντοράντο, θεωρείται από τους περισσότερους ότι είναι θέμα χρόνου, περιμένοντας ότι σύντομα θα δούν τους πρώτους ράβδους χρυσού να παράγονται στην Χαλκιδική και την Ελλάδα. Έτσι ώστε το αναπτυξιακό όφελος της προστιθέμενης αξίας, που αναμφίβολα θα προκύψει από την καθετοποιημένη αξιοποίηση των κοιτάσματων της ΒΑ Χαλκιδικής, να το εισπράξουν άμεσα και έμμεσα οι έλληνες πολίτες. Οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη πέρα της μεταλλουργικής παραγωγής δεν εξυπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, αλλά ούτε την ίδια την μεταλλευτική δραστηριότητα που ενδέχεται, με τυχόν απουσία του μεταλλουργικού κρίκου, να εμφανίσει λειτουργικές αδυναμίες και να δημιουργήσει αρνητικές επιπτώσεις στην βιωσιμότητα της επένδυσης. Η Ελλάδα δεν πρέπει επ’ ουδενί λόγο να περιοριστεί στην παραγωγή συμβατικών, ξεπερασμένων και χαμηλότερης εμπορικής αξίας συμπυκνωμάτων  γαληνίτη (πλούσιο σε μόλυβδο και άργυρο), σφαλερίτη (πλούσιο σε ψευδάργυρο), χαλκοπυρίτη (πλούσιο σε χαλκό και χρυσό) και αρσενοπυρίτη (πλούσιο σε χρυσό). Εξαφανίζεται έτσι και ουσιαστικά ισοπεδώνεται η παραγωγική διάσταση των πέντε μετάλλων, μειώνεται η συνολική οικονομική αξία της παραγωγής και βάλλεται η εμπορική ανταγωνιστικότητα, αντοχή και συνοχή που προκύπτει από το πλεονέκτημα της πολυμεταλλικής διαφοροποίησης. Η παραγωγική σταθερότητα και επιχειρηματική βιωσιμότητα κινδυνεύουν αφού η μεταφορά και εμπορική διάθεση των μεταλλευτικών συμπυκνωμάτων συναντούν ολοένα και περισσότερα  εμπόδια που συνδέονται με όρους και μέτρα που θέτουν ευρωπαϊκές και διεθνείς οδηγίες, κανονισμοί και ρυθμίσεις, σχετικά με την πιστοποίηση της ποιότητας, το περιβαλλοντικό αποτύπωμα και την «εν δυνάμει» επικυνδινότητα διακινούμενων εμπορευμάτων και προϊόντων, μεταξύ των οποίων και τα συμπυκνώματα. Επίσης συχνά- πυκνά οι χώρες που αγοράζουν τα συμπυκνώματα συμβαίνει να μειώνουν τα όρια περιεκτικότητας συγκεκριμέων ανεπιθύμιτων ιχνοστοιχείων για να επιτρέπουν την εισαγωγή τους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η Κίνα που πρόσφατα μείωσε δραστικά τα αποδεκτά όρια καδμίου, αρσενικού και υδραργύρου στα συμπυκνώματα ψευδαργύρου που αγοράζει, με αποτέλεσμα πολλά συμπυκνώματα ευρωπαϊκής προέλευσης να αντιμετωπίζουν προβλήματα εισόδου στην χώρα.  Σχετικά αβέβαιη πρέπει να θεωρείται επίσης η  διάθεση και πώληση του κατ’εξοχήν πλούσιου σε χρυσό συμπυκνώματος αρσενοπυρίτη λόγω των διαρκώς αυστηρότερων προδιαγραφών περιβαλλοντικής διάστασης και ασφαλούς μεταφοράς, με αποτέλεσμα τα πράγματα να είναι σήμερα έτσι και αύριο αλλιώς. 

Αστοχίες και προτάσεις

Με την υλοποίηση του, το έργο μεταλλουργίας χρυσού αποτελεί τεκμήριο και πράξη που αποδεικνύει ότι η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου στην Ελλάδα αντιμετωπίζεται με καθαρή πρόθεση, ορθολογική προσέγγιση και απόλυτο σεβασμό στην μεταλλευτική (αλλά κατά κανόνα και την λατομική) «περουσία» της χώρας. Οποιαδήποτε απόκλιση και πορεία προς διαφορετική κατεύθυνση θα λειτουργήσει περιοριστικά ως προς την οικονομική βιωσιμότητα της παραγωγής, το δημόσιο συμφέρον και το προσδοκώμενο κοινωνικό όφελος.

Υπάρχει τελευταία μια περιρρέουσα ατμόσφαιρα και είναι διάχυτη η εντύπωση ότι η ελληνική  μεταλλουργία χρυσού βαδίζει σε κινούμενη άμμο και ότι πλέον είναι τώρα η ενδεδειγμένη και σωστή χρονική στιγμή για να υπάρξουν διευκρινήσεις σχετικά με το μέλλον και την προοπτική υλοποίησης του έργου από την κάθε ενδιαφερόμενη και εμπλεκόμενη πλευρά. Την επενδύτρια εταιρία, που ουσιαστικά η ίδια από πολύ νωρίς, έχει συμπεριλάβει στο αρχικό της επιχειρησιακό σχέδιο, που προς το παρόν παραμένει ακόμη το επικρατέστερο και αυτό που προφανώς ισχύει (;), την βιομηχανική εφαρμογή της μεταλλουργίας χρυσού, αργύρου και χαλκού, βάση δοκιμασμένης τεχνολογίας, καθώς και την κατασκευή σχετικού εργοστασίου. Την κυβέρνηση που καλείται να ενεργήσει άμεσα και να λάβει τις σωστές αποφάσεις λαμβάνοντας υπόψη την αναπτυξιακή σημασία και το μέγεθος της συγκεκριμένης επένδυσης για την χώρα. Τέλος, τους κατοίκους της περιοχής, πολλοί από τους οποίους είναι εργαζόμενοι στα μεταλλεία της περιοχής, αλλά και κάθε έλληνα πολίτη που θα ήθελε να δει κάποια στιγμή στη χώρα του, μια αναπτυξιακή πρωτοβουλία να ολοκληρώνεται όπως αρχικά σχεδιάστηκε.

Ορισμένες αρχικές και κάπως προκαταρκτικές σκέψεις και προτάσεις που αναφέρονται παρακάτω, θα μπορούσαν ίσως να αποτελέσουν την διαδραστική πλατφόρμα για επιμέρους συζητήσεις σχετικά με την επιλογή και ανάλυση νέων πιθανών επιχειρηματικών σεναρίων και προσεγγίσεων. Κοινός παρανομαστής και απαραίτητη επιχειρησιακή προϋπόθεση για την οποιαδήποτε επιχειρηματική επιλογή είναι η έναρξη της εξορυκτικής λειτουργίας και του παραγωγικού εμπλουτισμού του χρυσοφόρου κοιτάσματος χαλκού στις Σκουριές. Το νέο και κάπως μη αναμένο στοιχείο στην περίπτωση αυτή είναι η ανακοίνωση της Ελντοράντο ότι αναζητά στρατηγικό επενδυτή  για να συνεισφέρει το ποσό των 680 εκ ευρώ που χρειάζεται για να μπορέσει να ξεκινήσει και τεθεί σε παραγωγική λειτουργία το έργο των Σκουριών. Μια, αν μην τι άλλο, καινούρια κατάσταση και δήλωση, που ήταν άγνωστη όλο το διάστημα που εκκρεμούσαν οι άδειες, και όπως συνέβη ακούστηκε και  γνωστοποιήθηκε μόλις πρόσφατα ή πιο συγκεκριμένα αμέσως μετά την θετική εξέλιξη στα θέματα αδειοδοτήσεων του έργου των Σκουριών. Και φυσικά η όποια εξέλιξη στην παραγωγική λειτουργία του μεταλλεύματος των Σκουριών επηρεάζει δυναμικά την δυνατότητα υλοποίησης της μεταλλουργίας χρυσού στη βάση της σχεδιαζόμενης τεχνολογίας. Με δεδομένη την κατάσταση και τις εξελίξεις αυτές, και σε μια προσπάθεια να διασφαλιστεί στο μέγιστο δυνατόν η καθετοποίηση της επένδυσης, προτείνονται οι παρακάτω τρεις δρόμοι,

·         Ο στρατηγικός επενδυτής που θα συμβάλλει στην χρηματοδότηση του έργου των Σκουριών και γενικότερα, να προέρχεται από την Ελλάδα, έτσι ώστε να υπάρξει η συμμετοχή ελληνικού κεφαλαίου με ότι αυτό συνεπάγεται

·         Ο στρατηγικός επενδυτής, εφόσον προκύπτει και υπάρχει θετικό ενδιαφέρον εκτός χώρας, να διαθέτει διαπιστωμένα υψηλό οικονομικό ανάστημα και αναγνωρισμένα δυναμική επιχειρηματική εμπειρία,  λαμβάνοντας υπόψη το συνολικό μέγεθος του έργου

·         Ο στρατηγικός επενδυτής, στην περίπτωση μιας ιδιαίτερα εξεζητημένης επιλογής και κόντρα στη σημερινή ροή μιας διαρκώς αυξανόμενης ιδιωτικοποίησης της οικονομίας, να είναι το κράτος συνεισφέροντας τα οικονομικά και άλλα εχέγγυα για την ομαλή εξέλιξη και υλοποίηση της επένδυσης. Σχετικά παραδείγματα υπάρχουν στην Αυστραλία και την Ιαπωνία, όπου οι κυβερνήσεις αποφάσισαν την οικονομική υποστήριξη στρατηγικών για τις χώρες τους επενδύσεων στο τομέα των ορυκτών πρώτων υλών. Άλλωστε υπάρχει και το πράδειγμα της δημόσιας μεταλλευτικής επιχείρησης, LKAB, στη Σουηδία που ανήκει 100% στο κράτος και είναι σήμερα ίσως η πιο σύγχρονη, από κάθε άποψη, εταιρία στον κόσμο. 

                       

Η μεταλλουργία χρυσού πρέπει και μπορεί να είναι η σημαία της αναπτυξιακής Ελλάδας. Το σύμβολο μιας νέας εποχής και μιας καινούριας αρχής για την καθετοποιημένη παραγωγική αξιοποίηση των ορυκτών πρώτων υλών της χώρας. Με νέες τεχνολογίες, καινοτομία και βέλτιστες πρακτικές εφαρμογής που υποστηρίζουν την ολοκληρωμένη υλοποίηση και λειτουργική βιωσιμότητα της κάθε επιμέρους αλυσίδας αξίας που καλείται να ανταποκριθεί και να αντιμετωπίσει σήμερα στρατηγικές βιομηχανικές προκλήσεις που καταλήγουν σε δυναμικές μεταποιητικές χρήσεις και προϊόντα. 

Αριστερά στην φωτογραφία, τομή πυρήνα γεώτρησης χαρακτηριστική των χρυσοφόρων πολυμεταλλικών κοιτασμάτων Ολυμπιάδας και Μαύρων Πετρών, με τους διάφορους χρωματισμούς να συμπίπτουν κυρίως με την παρουσία θειούχων ορυκτών ψευδαργύρου, μολύβδου και σιδήρου. Δεξιά εμφανίζεται τομή πυρήνα γεώτρησης του χρυσοφόρου κοιτάσματος χαλκού στις Σκουριές με τα διάφορα χρώματα να χαρακτηρίζουν κυρίως θειούχα ορυκτά του χαλκού. 

Πηγές

https://www.iefimerida.gr/news/120836/ορυχεία-από-την-εποχή-του-βασιλιά-σολομώντα-ανακάλυψαν-αρχαιολόγοι-στο-ισραήλ-εικόνες

https://www.eldoradogold.com/assets/operations-and-projects/europe/operations/olympias-greece/default.aspx

https://www.eldoradogold.com/assets/operations-and-projects/europe/operations/stratoni-greece/default.aspx

https://www.eldoradogold.com/assets/operations-and-projects/europe/projects/skouries-greece/default.aspx

http://www.euromines.org/publications/halkidiki-forged-from-land-and-sea

http://greenminerals.blogspot.com/2019/07/blog-post.html

http://greenminerals.blogspot.com/2018/12/blog-post_31.html

http://greenminerals.blogspot.com/2018/11/blog-post.html

http://greenminerals.blogspot.com/2018/09/blog-post.html

http://greenminerals.blogspot.com/2018/08/blog-post.html

http://greenminerals.blogspot.com/2018/05/blog-post.html

http://greenminerals.blogspot.com/2018/04/blog-post.html

http://greenminerals.blogspot.com/2018/01/blog-post_10.html

http://greenminerals.blogspot.com/2017/05/blog-post_10.html

http://greenminerals.blogspot.com/2017/03/blog-post.html

Το στοίχημα για τις μπαταρίες λιθίου

Ο φιλόδοξος στόχος για να φθάσουν  οι πωλήσεις των ηλεκτρικών αυτοκινήτων στο 30% του μεριδίου αγοράς το 2030,  απαιτεί σημαντικές και νέες παρεμβάσεις καινοτομίας στις ενεργειακές τεχνολογίες και υποδομές, καθώς και βιώσιμη κοιτασματολογική πρόσβαση και  παραγωγική εξόρυξη των ορυκτών πρώτων υλών (ΟΠΥ) που χρειάζονται.

Σε μια εποχή διαρκώς μεταβαλλόμενης οικονομικής κατάστασης και σχετικών γεωπολιτικών πλουτοπαραγωγικών ανακατατάξεων σε παγκόσμιο επίπεδο,  δρομολογούνται ευρύτερες πολιτικές διαφοροποιήσεις, κυβερνητικές πρακτικές και  συχνά αντικρουόμενες κοινωνικές τάσεις και συμφέροντα, που οδηγούν τελικά σε διαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές ενέργειας με την ηλεκτροκίνηση των αυτοκινήτων να βρίσκεται στο επίκεντρο δυναμικών βιομηχανικών εξελίξεων.  . Οι συνεχείς αναζητήσεις για τεχνολογική καινοτομία που αφορούν στην δυναμική αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δημιουργούν αυξημένες ανάγκες για νέες και περισσότερες ορυκτές πρώτες ύλες (ΟΠΥ). Το γεγονός αυτό απαιτεί πιο εντατική κοιτασματολογική έρευνα, καθώς και, παραγωγικά και λειτουργικά, αποτελεσματικότερες και αποδικότερες αλυσίδες αξίας των ορυκτών και μετάλλων που είναι απαραίτητα και κρίσιμα για την βιώσιμη μετάβαση και καθιέρωση στο νέο ενεργειακό περιβάλλον. Βασικές προσεγγίσεις και δεδομένα που χαρακτηρίζουν, ελέγχουν και δρομολογούν τις εξελίξεις αυτές διαπιστώνουν ότι:

·     Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) ανακοίνωσε αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 3,7% και 3,8% το 2017 και το 2018 αντιστοίχως, λόγω της ανόδου των παγκόσμιων επενδύσεων και του θετικού κλίματος προς τη βιομηχανική παραγωγή, τη μεταποίηση και το εμπόριο. Οι θετικές παγκόσμιες τάσεις διαμορφώνουν ένα περιβάλλον με ιδιαίτερα ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες για τις ΟΠΥ και τα προϊόντα τους.

·       Η συμφωνία του Παρισιού και άλλες πρωτοβουλίες για το κλίμα δημιουργούν πολιτικές, νομικές και οικονομικές προϋποθέσεις για ενεργειακή παροχή από ανανεώσιμες πηγές πηγές σε ποσοστό πάνω από το 50% του συνόλου της παγκόσμιας κατανάλωσης μέχρι το 2040.  

·     Ο φιλόδοξος στόχος για για να φθάσουν  οι πωλήσεις των ηλεκτρικών οχημάτων στο 30% του μεριδίου αγοράς το 2030. Το γεγονός αυτό προϋποθέτει και απαιτεί σημαντικές και νέες παρεμβάσεις στις ενεργειακές υποδομές, καθώς και βιώσιμη κοιτασματολογική παρουσία και μεταλευτική παραγωγή των ΟΠΥ που χρειάζονται. Για παράδειγμα η προγραμματική τήρηση των όρων της συμφωνίας του Παρισιού για συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους δύο βαθμούς κελσίου μέχρι το 20230, σημαίνει μεταξύ άλλων ότι στο συγκεκριμένο χρονικό σημείο η αυτοκινητοβιομηχανία θα πρέπει να είναι σε θέση να κατασκευάσει και να διαθέσει για πώληση 110 εκ ηλεκτρικά αυτοκίνητα (Σχ.2). 

Σχ.1: Η σχεδόν ολοκληρωτική εξάρτηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας μπαταριών λιθίου από εισαγόμενες ορυκτές πρώτες ύλες αποτελεί «εν δυνάμει» εμπόδιο για την την παραγωγική της βιωσιμότητα.

·    Οι καινοτόμες και ανταγωνιστικές ενεργειακές τεχνολογίες καθώς και η διαρκώς διευρυνόμενη ηλεκτροκίνηση δημιουργούν έντονα αυξανόμενη ζήτηση για νέα αποθέματα ΟΠΥ μπαταριών, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται ο χαλκός, το νικέλιο, το λίθιο, το κοβάλτιο, ο γραφίτης, το μαγγάνιο και το βανάδιο. Το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις ΟΠΥ αυτές είναι εισαγόμενες και προέρχονται από εξωευρωπαϊκές κοιτασματολογικές πηγές, αποτελεί «εν δυνάμει» ανασταλτικό παράγοντα στην πραγματοποίηση και παραγωγική λειτουργία της προβλεπόμενης και σχεδιαζόμενηςευρωπαϊκής βιομηχανίας κατασκευής μπαταριών λιθίου (Σχ.1 και 3). 

Σχ.2: Οι απαιτήσεις ορυκτών πρώτων υλών μπαταριών λιθίου, που συνδέονται με τις συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την ηλεκτροκίνηση στην Ευρώπη, τείνουν διαρκώς αυξανόμενες.

Σχ. 3: Η σημερινή παραγωγή ορυκτών πρώτων υλών μπαταριών λιθίου στην Ευρώπη.  

·   Στην Κίνα, η ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής βασίζεται ουσιαστικά στη μεταποίηση, ενισχύοντας την οικονομία με αύξηση 6,9% για να διατηρήσει την παγκόσμια κυριαρχία της στη μεταποιητική παραγωγή (Σχ.4). 

Σχ. 4: Στην Κίνα καταλήγουν οι περισσότερες εξορυσσόμενες ορυκτές πρώτες ύλες λιθίου, κοβαλτίου, γραφίτη, νικελίου και μαγγανίου που έτσι ελέγχει σε μεγάλο βαθμό τα τελικά προϊόντα μεταποίησης και συνολικά τις αλυσίδες αξίας που αφορούν στην κατασκευή μπαταριών λιθίου.

Υπάρχουν διαθέσιμες σήμερα πολλές, και ακόμη περισσότερες που εκτελούνται και θα άλλες που θα εκτελεστούν, έρευνες και μέλετες που όλες καταλήγουν σε ένα κοινό συμπέρασμα, ότι δηλαδή η ζήτηση των ΟΠΥ μπαταρίας θα τείνει διαρκώς αυξανόμενη και ότι η αξία τους στην αγορά θα εκτοξεύεται σε διαστημικές πτήσεις και επίπεδα. Συγκεκριμένα,   

·        Η παραγωγική παρουσία του χαλκού εξακολουθεί να εμφανίζεται ελλειματική κατά 31% περίπου σε σχέση με τη ζήτηση που υπάρχει σήμερα.  Στο πρώτο εξάμηνο του 2017 καταγράφηκε έλλειμμα 75.000 τόνων που συνδέεται τόσο με την περιορισμένη μεταλλευτική παραγωγή όσο και την αδυναμία έγκαιρου εντοπισμού  νέων αποθεμάτων. Η τιμή του χαλκού στο 2017 αυξήθηκε κατά 27%  με φανερές τις τάσεις για περαιτέρω ανοδική πορεία κυρίως λόγω της σχέσης του με την βιομηχανία μπαταριών και ηλελτρικών αυτοκινήτων που το 2030 θα χρειαστούν 50 φορές περισσότερο χαλκό (Σχ. 1). Συνεπώς δημιουργείται μεσοπρόθεσμα η ανάγκη εντατικότερης κοιτασματολογικής έρευνας χαλκού κάτι που θα πρέπει να ενδιαφέρει και την Ελλάδα.

·     Η τιμή αγοράς του νικελίου μέσα στο 2017 αυξήθηκε κατά 23%. Παρά την έντονη ζήτηση από καινοτόμες τεχνολογίες μπαταριών, η βασική του χρήση παραμένει ο ανοξείδωτος χάλυβας. Ωστόσο, απαιτείται συνεχής επένδυση στην κοιτασματολογική έρευνα για τον εντοπισμό νέων  μεταλλευμάτων και διατήρηση της εξορυκτικής παραγωγής σε υψηλά επίπεδα. Οι τεχνολογικές τάσεις προς καλύτερες αναλογίες νικελίου-μαγγανίου-κοβαλτίου σε νέες γενιές μπαταριών αναμένεται να αυξήσουν  ακόμη την ζήτηση και κατανάλωση νικελίου με απότελεσμα το 2030 η βιομηχανία ηλεκτρικών αυτοκινήτων να χρειαστεί 69 φορές περισσότερο νικέλιο (Σχ. 1). Ένας από τους σημαντικότερους κοιτασματολογικούς τύπους νικελίου που υπάρχουν στην Ευρώπη είναι και τα λατεριτικά  μεταλλεύματα της χώρας μας, με δυναμικό ενδιαφέρον και στην οικονομική παρουσία κοβαλτίου (Σχ. 5).

Σχ. 5: Στις περισσότερες περιπτώσεις οι κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες, συμπεριλαμβανομένων αυτών των μπαταριών, βρίσκονται σε δευτερογενείς συγκεντρώσεις που περιέχονται σε όλους τους βασικούς κοιτασματολογικούς τύπους της Ευρώπης.

·       Η κατανάλωση λιθίου αναμένεται να αυξηθεί τριπλάσια κατά την επόμενη δεκαετία στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ηλεκτροκίνησης. Η τιμή του στο 2017 αυξήθηκε κατά 36%, ενώ προβλέπεται ότι το 2030 λόγω των αναγκών της βιομηχανίας ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα χρειαστεί 46 φορές περισσότερο λίθιο. Η διαρκώς ανερχόμενη ζήτηση του έχει σαν αποτέλεσμα πολλές μεταλλευτικές εταιρίες λιθίου να εξετάζουν την δυνατότητα να παράγουν μπαταρίες οι ίδιες (Σχ.6).

Σχ. 6: Η στενή σχέση εξάρτησης της βιομηχανίας ματαριών λιθίου με την ευρεία διάθεση των αποθεμάτων που απαιτούνται έχει σαν αποτέλεσμα πολλές μεταλλευτικές εταιρίες να σχεδιάζουν οι ίδιες να γίνουν παραγωγοί μπαταριών.

·    Η διαδικασία μεταλλευτικής παραγωγής κοβαλτίου παραμένει προβληματική, συχνά παράνομη, δεν ακολουθεί ηθικές αρχές και αξίες υπεύθυνης εξόρυξης, αλλά και σεβασμού ανθρωπίνων δικαιώμάτων αφού σε μεγάλο βαθμό εξακολουθεί να παραμένει κυρίαρχα στον έλεγχο των κοιτασμάτων της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό (Σχ.7). Κάποιες αξιόλογες και επιφανείς επιχειρηματικές προσπάθειες εξόρυξης και νέα έργα στην Αυστραλία και Καναδά αποτελούν θετική εξέλιξη αλλά δεν φαίνεται να λύνουν άμεσα τις τρέχουσες ανάγκες. Μέσα στο 2017 η τιμή του κοβαλτίου παρουσίασε αστρονομική άνοδο αυξανόμενη κατά 114%, ενώ προβλέπεται ότι το 2030 η βιομηχανία ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα χρειαστεί 31 φορές περισσότερο κοβάλτιο, που για τις ανάγκες της Ευρώπης ανέρχεται σε περίπου ακόμη 70.000 τόνους μετάλλου κοβαλτίου (Σχ. 1). 

Σχ. 7: Το Κονγκό είναι η κυρίαρχος παραγωγός χώρα κοβαλτίου στον κόσμο, με ελλειπή όμως τήρηση της ηθικής τάξης σε σχέση κυρίως με την παρουσία παιδικής εργασίας.    

·     Οι τιμές του γραφίτη και βαναδίου αυξήθηκαν αντίστοιχα με 32% και 74% μέσα στο 2017. Για πράδειγμα το 2030 η βιομηχανία ηλεκτρικών αυτοκινήτων να χρειαστεί 69 φορές περισσότερο γραφίτη (Σχ. 1).

Είναι φανερό  πως τρέχουσες βιομηχανικές τάσεις, ιδιαίτερα οι καθαρές τεχνολογίες και οι τεχνολογίες μείωσης του άνθρακα, παρεμβαίνουν «ανατρεπτικά» στους παραδοσιακούς τομείς της μεταλλευτικής παραγωγής, με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της δυναμικής αξιοποίησης ορισμένων νέων κρίσιμων ΟΠΥ σε καινοτόμες βιομηχανικές εφαρμογές, όπως είναι οι χρήσεις στην κατασκευή μπαταριών λιθίου που συνδέονται άμεσα με την αλυσίδα αξίας των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και της ηλεκτροκίνησης γενικότερα.  Η γεωλογία της Ευρώπης παρουσιάζει ιδιαίτερα έντονο κοιτασματολογικό ενδιαφέρον με δυναμικά αποθέματα (Σχ. 8, 9 & 10) που μπορούν να στηρίξουν και να καλύψουν σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας μπαταριών και ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Απαιτείται βέβαια στην κατεύθυνση αυτή εντατικότερη και πιο αποτελεσματική κοιτασματολογική έρευνα, καθώς και διοικητικές παρεμβάσεις και διαδικασίες για ταχύτερη αδειοδότηση εξόρυξης και παραγωγικής εκμετάλλευσης των συγκεκριμένων ΟΠΥ. 

Σχ. 8: Η Ευρώπη διαθέτει τις κοιτασματολογικές προϋποθέσεις να καλύψει τις ανάγκες που έχει για ορυκτές πρώτες ύλες λιθίου από δικές της πηγές.

Σχ.9: Τα ευρωπαϊκά κοιτάσματα μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην εξόρυξη και την παραγωγή κοβαλτίου από ενδοευρωπαϊκές πηγές.

Σχ. 10: Η προοπτική μεταλλευτικής αξιοποίησης ορυκτών πρώτων υλών μπαταριών λιθίου από υποθαλάσσιες κοιτασματολογικές αποθέσεις. 

Βιβλογραφία

https://ec.europa.eu/jrc/en/publication/eur-scientific-and-technical-research-reports/cobalt-demand-supply-balances-transition-electric-mobility

http://iapgeoethics.blogspot.com/2019/01/circular-economy-is-about-resource.html

https://ec.europa.eu/growth/sectors/raw-materials/specific-interest/critical_en

https://publications.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/117c8d9b-e3d3-11e8-b690-01aa75ed71a1

http://www.frame.lneg.pt/

http://geoera.eu/projects/mindesea2/

Alves Dias P., Blagoeva D., Pavel C., Arvanitidis N., 2018: Cobalt: demand-supply balances in the transition to electric mobility. JRC Science for Policy Report, European Commission.

Η Γεωλογία λέει την αλήθεια και για τις Σκουριές

Το κοίτασμα των Σκουριών εντάσσεται στο ΒΔ διεύθυνσης μεταλλογενετικό τόξο πορφυρικού χαλκού της Σερβομακεδονικής ζώνης, που διαμέσου της Σερβίας, εκτείνεται μέχρι και την Ρουμανία. Το σύστημα πορφυρικής μαγματικής δραστηριότητας στις Σκουριές αποτελείται από μια σειρά ρυοδακιτικών, διοριτικών, ανδεσιτικών φλεβών και υποηφαιστειακών σωμάτων, που διεισδύουν σε αμφιβολιτικά πετρώματα, αλλά και σε υπερβασικά πετρώματα, που επίσης δομούν την γεωλογία της περιοχής. Το κοίτασμα των Σκουριών χαρακτηρίζεται απο σωληνοειδή μεταλλοφόρα σώμα- τα με επιφανειακές διαστάσεις 180 μέτρων Β-Ν, 200 μέτρα Α-Δ και κατακόρυφη ανάπτυξη μήκους περίπου 700 μέτρων. Τα συνολικά δυναμικά αποθέματα υπολογίζονται σε 289,3 εκατ. τόνους με 0,58 γρ/τον χρυσό και 0,43% κατά βάρος χαλκό, που σε σχέση με το συνολικό μεταλλικό περιεχόμενο αντιστοιχούν σε ισοδύναμες πο- σότητες 5,2 εκατ. ουγγιές χρυσού και 1,2 εκατ. τόνους χαλκού. Τα σημερινά βέβαια αποθέματα από την άλλη πλευρά, υπολογίζονται σε 152,7 εκατ. τόνους με 0,77 γρ/τον χρυσό και 0,51% κατά βάρος χαλκό. Το αντί- στοιχο μεταλλικό περιεχόμενο είναι 3,8 εκατ. ουγγιές χρυσού και 776.000 τόνοι χαλκού. 

Το μετάλλευμα στις Σκουριές είναι μοναδικό μεταξύ των «Πορφυρικού29 Τύπου» κοιτασμάτων στην Βαλκανική, αλλά και ευρύτερα στην Ευρώπη. Το μεταλλοφόρο σύστημα των Σκουριών είναι πλουσιότερο σε χαλκό και χρυσό από όλα τα αντίστοιχα ευρωπαϊκά κοιτάσματα όπως είναι τα Assarel και Elatzite στη Βουλγαρία, Bucim στην ΠΓΔΜ, Bor στη Σερβία και Aitik στη Σουηδία. Για το μεταλλευτικό κέντρο της Β.Α. Χαλκιδικής αυτό δεν είναι παρά το «κερασάκι στη τούρτα», αφού η παρουσία του προσθέτει πολυμεταλλική και αποθεματική

αξία στα κοιτάσματα και στα μεταλλεία Ολυμπιάδας και Μαύρων Πετρών, διευρύνει την οικονομική και λειτουργική τους βιωσιμότητα και απογειώνει την αναπτυξιακή δυναμική της περιοχής. Η δυνατότητα ανάμιξης εμπλουτισμένου χρυσοφόρου χαλκούχου μεταλλεύματος των Σκουριών και χρυσοφόρου συμπυκνώματος αρσενοπυρίτη της Ολυμπιάδας αποτέλεσε αντικείμενο δοκιμών πιλοτικής κλίμακας, που εντάσσεται και αφορά στην τεχνολογική προοπτική και λειτουργική δυνατότητα πραγματοποίησης μεταλλουργίας χρυσού στη βάση της πολυσυζητημένης μεθόδου ακαριαίας τήξης (flash smelting). Ένα μετάλλευμα, που από τη μια –πέρα από το χαλκό– δίνει και χρυσό, και από την άλλη, εφόσον αποδειχθεί τεχνολογικά εφικτό, «βοηθάει» να ανακτηθεί και ο χρυσός από το μετάλλευμα της Ολυμπιάδας. Γίνεται ξεκάθαρο, βασει αυτών των δεδομένων, ότι οι Σκουριές αποτελούν εκ των πραγμάτων απαραίτητη προϋπόθεση, τόσο για τη διασφάλιση καθετοποιημένης αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου της περιοχής όσο και για την πραγματοποίηση της επιθυμητής για τη χώρα μεταλλουργίας χρυσού.

Σε κάθε περίπτωση, αποτελεί πεδίο εφαρμογής για την ένταξη και την παραγωγική λειτουργία μιας καινοτόμου τεχνολογικής παρέμβασης με υψηλή γνωσιακή αξία και μεγάλο εκπαιδευτικό και επαγγελματικό ενδιαφέρον για την ελληνική γεωεπιστημονική κοινότητα και όχι μόνον. Στον τομέα της κοιτασματολογικής έρευνας, η περίπτωση των Σκουριών μπορεί να ανοίξει το «μεταλλευτικό» δρόμο για τα ανάλογα μεταλλοφόρα συστήματα Γερακαριού, Βάθης και Ποντοκερασιάς στο Κιλκίς.

Η συνολική μικτή αξία του μεταλλεύματος, στη βάση του περιεχόμενου χαλκού και χρυσού, ανέρχεται σε περίπου 9,5 δις ευρώ. Η εξόρυξη του προβλέπεται να είναι επιφανειακή (για περίπου 10 χρόνια) και υπόγεια, και η διάρκεια παραγωγικής ζωής του, σύμφωνα με τα σημερινά βέβαια αποθέματα υπολογίζεται κοντά στα 25 χρόνια.  Λόγω του πολύ περιορισμένου ποσοστού θειούχων ορυκτών, κάτι που είναι χαρακτηριστικό του συγκεκριμένου κοιτασματολογικού τύπου, τα απόβλητα από την εξόρυξη και τον εμπλουτισμό συμπεριφέρονται σαν αδρανή υλικά. Η οπτική «ρύπανση» που προκαλείται θα αποκατασταθεί αμέσως μετά το πέρας της επιφανειακής εξόρυξης όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις αυτές σε όλο τον κόσμο.

Να σημειωθεί επίσης ότι ο εργοταξιακός χώρος (μεταλλείο, εργοστάσιο εμπλουτισμού, θέσεις απόθεσης αποβλήτων) καταλαμβάνει πού μικρή επιφάνεια σε σχέση με την συνολική έκταση του δάσους των Σκουριών.

Είναι προφανές ότι μόνο από την Γεωλογία μπορείτε να μάθετε την αλήθεια. 

Πηγή: Ν. Αρβανιτίδης (2018) "Χαλκιδική:
Φτιαγμένη από Γη και Θάλασσα"

Europe’s dependence on Critical Raw Materials (CRM) and growing supply needs for battery minerals-based value chains

This contribution addresses and reviews current and progressing CRM supply trends and needs, potential mineral resources targets invented, and related key value chain developments with the EU industry in focus, by mainly looking for answers to the following questions.

• Why and how a European CRM list?
• What is the current state and what needs to be done in the fields of CRM Economic Geology and related value chains?
• Bottlenecks that today make CRM industry perspective and future difficult to be predicted and any foresight studies undertaken becoming uncertain; the example of cobalt
• Which are then the risks, impacts and consequences that might be emerged and which could be the solutions?

Current CRM list

Critical Raw Materials are both of high economic importance for the EU and vulnerable to supply disruption. These limitations and conditions became the major elements of the methodology applied to provide the 2017 criticality assessment, with the 26 raw materials shown below, excluding lithium.  

European mineral raw material challenges

The mining sector and the mineral processing sector are vital to securing the supply of metals extracted in a sustainable manner to be used in high-tech value chains and to address challenges considering that,

• The mineral value chain spans from geological exploration, mining and processing to the recycling of metals.
• There is a strong environmental commitment both during operation, as well as for the reclamation of land used for mining, embedded in value chain.
• The transition to a low-carbon, fossil-free sustainable Europe and the green economy is a prime societal challenge.
• The electric infrastructure as well as energy storage systems, renewable energy power plants and vehicles have a tight implementation agenda.
• Fossil-free aggregate production to build new transport infrastructure as well as new green buildings has a central role

Strategic mineral-based value chains for the EU

The EU, and apparently the rest of the world, is challenging a growing demand for mineral raw materials stemming mainly from the emerging digital revolution, the innovation to e-mobility and artificial intelligence technologies, and the transition towards a low-carbon and low-waste future. This development is triggering and enabling reshaped or new value chains of mineral raw materials industries from the upstream to the downstream, e.g. from exploration, mining, processing and products along the value chain to end-use manufacturing. The intensity on the economy and society, in securing the increasing resources potential and supply needed, will continue remaining notably high, particularly in the case of critical raw materials which by almost 60% are related to high-growth enterprising.

The six identified strategic mineral-based value chains require sustainable supply of certain raw materials, beyond only the critical ones.

- Renewable energy –Wind & PV value chain: Al, Cu, Pb, Nd, Pr, Dy, B, Mn, Ni, Cr, Fe, Mo, Nb, Ag, Zn, Ga, Se, Te, Cd, In, Si, Sn

- Grids value chain: Cu, Al, Ni, Fe, Si

- Li-ion batteries (LIB) value chain*: Ni, Co, Cu, Li, Al, Mn, V, C-graphite

- Electric vehicles (EVs) value chain*: Ni, Co, Cu, Li, Al, Mn, C-graphite, Fe, Cr, Mo, V, Si, Mg, B, Nd, Pr, Dy

- Robotics value chain: Fe, Al, Cr, Co, Mo, Si, C-graphite, Ti, Ni, Mg, V, Cu, Pb, Ag, Sn, Sb, Bi, Au, Mn, Zn, REE, Li

- Defense value chain: Al, Cu, Pb, Nb, W, Ba, Ga, Li, Rh, V, Be, Ge, Mg, Ta, Zn, Cd, Hf, Mn, Zr, Cr, In, Mo, Sn, Co, Fe, Ni, Ti, Dy, Nd, Pr, Sm, Yb, Au, Pt, Ag, B, Se 

Considering the value chains and related raw materials it is found out that,

• China delivers around half of the raw materials required for all six strategic value chains.
• China keeps its leading position across all domains (extraction, processing, refining) of CRM value chains.
• Europe is less dependent further down the industrial value chains.
• Europe is vulnerable to supply of RM for all mentioned value chain technologies/sectors.
• LIB is the most vulnerable technology: strong dependency along the whole supply chain.
• Higher resilience of Europe downstream the supply chain, for example processed materials. 
• Best case for Grids, as Europe is self-sufficient on the raw materials needed.
• The renewable energy, Li-batteries and electric vehicles value chains are closely related and interlinked, having a crucial role in implementing the Paris declaration and the SDGs, as well as to address a low-carbon and green economy future.  

Electrification and artificial intelligence

It is evident that electrification and artificial intelligence make top priorities of EU’s industrial strategy and related sustainable development, with respect to mainly SDGs and climate change agenda. Raw materials and advanced materials are the key enablers for the transition in the energy and mobility sectors. Since electrification is the basis for the transition from brown to green economy to happen, there will be enormous amounts of electricity needed to be produced, of course, from renewable sources. Having all this in mind and in relation to all outlooks showing a strongly growing demand for energy and increasing requirements for responsible mining, two more value chains seem to be strategic targets,

·       Renewable energy –Wind & Photovoltaics (PV) value chain, and

·       Robotics value chain

The example of cobalt

Although any kind of forecasting is uncertain all scenarios indicate that cobalt demand for Li-battery manufacturing will exceed the supply until 2030, given the total number of more than 110 million electric cars expected to be produced by then. This anticipates also an exponential growth in the demand for other battery raw materials like nickel, aluminium, copper, graphite, lithium and manganese minerals. Under average conditions around 64.000 tonnes of additional cobalt will be needed to cover global demand in 2030. By then internal EU supply can meet only 15% of European demand in the electric vehicle sector, this way leading to a growing gap between internal supply and demand. In the case of graphite, the demand will grow from 5.700 tonnes today to 157.400 tonnes by 2030.  It is obvious that mineral raw materials availability and stable supply is strongly influencing and determining the large-scale deployment of EVs. Of course, cobalt availability may be available but most probably at the expense of increased prices for battery manufacturers and continued dependence on unethical supplies from Democratic Republic of Congo (DRC). To avoid it future mobility would have to rely on cobalt extracted within the EU by opening of new mines and recovering it through recycling.

     

Economic geology of European CRM and battery minerals

The problem seems not to be the CRM Geology approach at EU level although this will also need to take some time developing the Economic Geology models and achieve credible resource potential estimates and exploitation schemes.

Securing raw materials supply sustainability, further surveys and exploration need to be conducted on two challenging resource potential targets indigenous to the EU.

PRIMARY RESOURCES

The main challenges for sustainable supply of primary CRM in Europe are:

• Development of innovative technologies addressing exploration of CRM to discover new potential deposits on land and off shore.
• Development of new primary CRM production in Europe will decrease import dependence and make sure that exploitation takes place under sustainable conditions. This includes the necessity for exploration of deep-seated deposits in brownfield areas across the EU where potential CRM resources may occur in genetic associations with common industrial and other high-tech metals.
• Adapting technology, economical constraints and mind-set to allow for the exploitation of smaller and lower-grade deposits.
• Mining technologies adapted to the treatment of primary mineral resources with increasing complexity and decreasing grade.
• To refine low grade ores and materials containing CRM while reducing energy consumption and environmental impact.
• The need to develop methods for extracting all valuable metals from currently-mined ores and recycled materials, including minor elements that are commonly now rejected.
• Development of the technologies adjusted to the properties of the processed CRMs to increase
• extraction efficiency and metal recoveries

MINERAL-BASED WASTES

The main challenges related to supply of secondary CRM from mineral-based wastes, e.g.

mining waste, processing tailings, in Europe are:

• Insufficient information about CRM compositions and volume characteristics in the mineral resources from primary ore deposits.
• Insufficient information about CRM compositions and volumes in mineral based wastes like for example mining waste such as dumps and tailings.
• Insufficient knowledge about mineralogical and geochemical behavior of CRM during mining and processing using physical and chemical methods.
• Insufficient information about the mineral-based character of residues, and their physical and chemical properties.
• Insufficient information about overall availability and resource potential of historic mining sites.
• Insufficient information about historical smelter locations and metallurgical wastes.
• High losses of CRM during pre-processing, impurities degrading product/residue quality.
• Lack of systematic identification/mapping of mining waste sites for future CRM extraction.
• Lack of a unified system for resource classification of CRM (e.g. UNECE/UNCF system) in various types of mining waste.
• Lack of specific methods of extracting metals and other valuable products from secondary, often heterogeneous sources.
• Overall lack of a full inventory and range of metals to anticipate future demand.

Potential challenges, opportunities, risks and barriers

• The problem seems not to be the CRM Geology approach at EU level although this will also need to take some time developing the Economic Geology models and achieve credible resource potential estimates and exploitation schemes.
• Recycling and substitution are not now reliable CRM resource providers. In a way, recycling is a target but not a solution
• Dubious, lame, limping and failing progress of CRM value chains, and lack of balance between upstream-downstream efforts e.g. electric vehicles boom when energy transition and battery mineral resources are yet not secured.
• Car-makers are keener to increase their production and sales in EVs and forget to pay proper attention to issues concerning the CRM supply needed.
• Increased regulation vs Regulatory risk: Need for innovative policy instruments that are beneficial to all parties and work constructive rather than contradictory.
• Considering the long period of time (from exploration to mining takes about 15 years) needed for the CRM value chains to be fully operational, the technologies addressing the implementation plan of climate change goals might not always readily available due to lack of the mineral resources needed.
• Determined authorisation, decision-making and permitting procedure for a sustainable CRM EU-based industry is necessary if stakeholders are really interested and committed to develop and use climate-smart technologies, and to make the energy transition happen.
• The Social License to Operate concept or principle makes at present an old approach, needs to be left behind and should be replaced by currently sound societal challenges, such as the low-carbon and low-waste future.
• Ethics will have an impact on resource and supply issues related to some raw materials, such as Co, Nb, Ta. 
• Financial uncertainties e.g rising costs, digital effectiveness, artificial intelligence, energy.
• China will continue controlling and driving mineral geopolitics in relation to high-tech value chains.  

The way forward

• Raw Materials from European primary and secondary resources are ideally suitable for establishing a system of responsible sourcing: raw materials produced in Europe can be taken as a guarantee for high standards in social, environmental and economic terms.
• Further surveys and exploration need to be conducted on primary and secondary resource potential targets indigenous to the EU.
• Criticality in the future also needs to include the issue of “responsible production and consumption” according to the SDG 12 goal.
• Elements and practices related to circular economy, responsible sourcing and resource efficiency addressed by the new EU industrial strategy, should be particularly considered
• Major European mineral belts, such as Fennoscandian, Iberian, Carpathian-Balkan, host highly potential exploration targets challenging the likelihood for discovery of new resources and feasible mining prospects.
• Europe’s opportunity to become self-sufficient and sustainable in mineral raw materials supply from own sources and resources, is strongly favored by its geological setting and metallogenetic evolution.
• For the EU to secure and maintain a full operational capability and capacity of the value chains mentioned above access to land is fundamental, making sure that responsible and innovative land stewardship throughout the mining life cycle is considered.
• Sustainable land- use related value chains integrates and maximises the multiple benefits related to economic, social, environmental and cultural values.
• The value chain approach enhances the steering capacity for the preparation and implementation of sustainable land-use plans addressing minerals development.
• Looking for optimisation of future balances between supply and demand. 

Sources, links and references

• https://ec.europa.eu/jrc/en/publication/eur-scientific-and-technical-research-reports/cobalt-demand-supply-balances-transition-electric-mobility
• http://iapgeoethics.blogspot.com/2019/01/circular-economy-is-about-resource.html
• https://ec.europa.eu/growth/sectors/raw-materials/specific-interest/critical_en
• Alves Dias P., Blagoeva D., Pavel C., Arvanitidis N., 2018: Cobalt: demand-supply balances in the transition to electric mobility. JRC Science for Policy Report, European Commission.
• Blagoeva D., Pavel C., Alves Dias P., 2018: Critical raw materials in strategic value chains. JRC Petten, Raw Materials Week, 2018.