Εν έτη 2025, και
ο κόσμος είναι περισσότερο ανήσυχος από ποτέ. Πολεμικές συρράξεις, ανέχεια
μετακινήσεις πληθυσμών και αλλεπάλληλα προσφυγικά ρεύματα. Μια πραγματική και συνάμα
οδυνηρή εικόνα. Η ανησυχία αυτή δεν είναι μόνο γεωπολιτική ή οικονομική είναι
και υπαρξιακή, καθώς δημιουργεί μια γενικευμένη αίσθηση αστάθειας..
Άποψη μου είναι
ότι για την κατάσταση αυτή η ευθύνη είναι συστημική και βαρύνει πολλούς, και
κυρίως τις αντιτιθέμενες πλευρές. Στην πλειοψηφία τους, όταν δύο άτομα, δύο
χώρες, δύο ομάδες ανθρώπων «τσακώνονται», φταίνε λίγο-πολύ και οι δύο. Ένα απλό
παράδειγμα από τον ποδοσφαιρικό χώρο. Ο Ζιντάν, ο καθόλα αγαπητός Ζιζού, έδωσε
την περιβόητη και ιστορική κουτουλιά στον Ματεράτσι γιατί αυτός του έβρισε την
οικογένεια του, στον τελικό του Παγκοσμίου Κυπέλλου το 2006. Άρα υπήρξε συγκεκριμένη
πρόκληση και σε μια στιγμή έντασης η αντίδραση ήταν αυτή που ήταν. Βέβαια
αργότερα (το 2022) ο Ζινεντίν Ζιντάν δήλωσε, «Η κουτουλιά στον Ματεράτσι δεν
ήταν το σωστή… δεν είμαι περήφανος για αυτό, αλλά είναι μέρος της καριέρας μου».
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή ξεκινώντας από τις σημερινές πολεμικές συρράξεις. Η «Δύση», με ότι αυτό περιλαμβάνει και συνεπάγεται, ρίχνει το βάρος και την ευθύνη της Ρώσο-ουκρανικής στην Ρωσία, με το βασικό επιχείρημα ότι κάθε κυρίαρχο κράτος, η Ουκρανία στην προκειμένη περίπτωση, έχει δικαίωμα να επιλέγει τον δρόμο του. Σωστό, αλλά αρκετές φορές ανέφικτο όπως έχει δείξει η ιστορία. Δηλαδή, με το χέρι στην καρδιά, πόσοι είναι αυτοί που πιστεύουν ότι ο Ζελένσκι από μόνος του θα σηκώνονταν ένα πρωί και θα έκανε αίτηση ένταξης της χώρας του στο ΝΑΤΟ; Ή ότι ο Πούτιν χωρίς λόγο, θα ξυπνούσε ένα άλλο πρωί και θα έλεγε «ας κάνω μια εισβολή στην Ουκρανία». Τώρα βέβαια δεν βάζω το χέρι μου στη φωτιά, γαιτί μπορεί και να το έκανε, δηλαδή να εισέβαλε στην Ουκρανία έτσι και αλλιώς. Το βασικό λοιπόν ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί το έκανε ο Ζελενσκι, την στιγμή που όλοι γνώριζαν και περίμεναν αυτή την αντίδραση από την ρωσική πλευρά. Ήταν από άγνοια κινδύνου, δεν υπολόγισε σωστά το ρίσκο ή επέλεξε να το ρισκάρει, ή δέχτηκε τις "δυτικές" δεσμεύσεις ότι κάντο εσύ και εμείς εδώ είμαστε. Σε κάθε περίπτωση βέβαια το αποτέλεσμα είναι ότι τόσο η Ουκρανία, όσο η ΕΕ, αλλά και όλος ο κόσμος μπήκαν σίγουρα σε μια επώδυνη περιπέτεια. Γιατί βέβαια το τρομακτικό και τραγικό στις περιπτώσεις αυτές είναι οι επακόλουθες και παράπλευρες προεκτάσεις των συγκεκριμένων πράξεων (1). Από την άλλη, είναι σωστό ότι η Ρωσία εκμεταλλευόμενη την δεδομένη κατάσταση έχει κυριεύσει την μισή Ουκρανία; Φυσικά και όχι, και το ΟΧΙ είναι ισχυρό και αδιαπραγμάτευτο. Αλλοίμονο αν κάθε κράτος καταλαμβάνει το κυριαρχικό έδαφος μιας άλλης χώρας, και μάλιστα με κόστος ανθρώπινες ζωές και στις δύο πλευρές. Συνέβη και στην Κύπρο, δυστυχώς με όλους τους υποτιθέμενους συμμάχους, ακόμη και σήμερα να σφυρίζουν αδιάφορα. Το Ισραήλ αντί για κάποια διαδικαστικά, ίσως και περιορισμένα στρατιωτικά αντίποινα για τους ομήρους που με έκνομο τρόπο κρατάει η Χαμάς, δεν έχασε την ευκαιρία, αφού βρήκε το πρόσχημα, που προφανώς έτσι και αλλιώς αναζητούσε, να εξολοθρεύσει με απάνθρωπο τρόπο τον παλαιστινιακό λαό και να ισοπεδώσει την Γάζα (2 & 3), με τις "ευλογίες" του Τραμπ, που εξέφρασε την επιθυμία να μετατρέψει την Γάζα σε Ριβιέρα. Είναι φανερό ότι "εκπονείται ένα απαράδεκτο σχέδιο γενοκτονίας και εκτοπισμού των Παλαιστινίων της Γάζας", όπως χαρακτηριστικά είπε και ο Μπερνι Σάντερς, ο πρώτος Αμερικανός πολιτικός που κάνει δημόσια μια τέτοια δήλωση. Και αυτό με την ανοχή της «Δύσης», που στην Ρωσία (ίσως και σωστά θα έλεγα εγώ) επιβάλλει μέτρα, αλλά για το Ισραήλ «ούτε γάτα, ούτε ζημιά! Δύο μέτρα, δύο σταθμά. Αν και αυξάνονται ολοένα και περισσότερο οι φωνές που ζητούν αποκλεισμό του Ισραήλ από αθλητικές και άλλες ευρωπαϊκές και διεθνείς διοργανώσεις. Υπάρχει ήδη μια σχετική κινηκότητα στην κατεύθυνση αυτή με την Ισπανία να έχει ανακοινώσει ότι δεν θα πάρει μέρος στον διαγωνισμό της EUROVISION στην περίπτωση συμμετοχής του Ισραήλ, ενώ πρόσφατα Μεγάλη Βρετανία, Καναδάς, Αυστραλία και Γαλλία προέβησαν στην αναγνώριση του Παλαιστινιακού κράτους, με την χώρα μας να παραμένει μεταξύ των λίγων που δεν το έχουν κάνει ακόμη.
Είναι πολλοί, και σίγουρα περισσότεροι από δύο, στις περιπτώσεις αυτές, που ενοχοποιούνται για τις συνέπειες που δημιουργούν αυτού του είδους, οι μάλλον, "βάση σχεδίου", και εν τέλει αναμενόμενες αυτές συγκρούσεις. Καθόλα επιδραστικές από κάθε άποψη για τους πολίτες και την καθημερινότητα τους. Φόβος, για παράδειγμα, μήπως η δική μου χώρα είναι η επόμενη στην οποία ο ισχυρός ή ο δικός μου γείτονας κάποια στιγμή θα σκεφτεί να εισβάλλει. Μια αίσθηση που οδηγεί σε διαρκή και παράλογη εξοπλιστική θωράκιση και σε συνθήκες συνεχούς κρίσης.
Σχ. 1: Εικόνες
απόγνωσης και καταστροφής, αποτέλεσμα της ρωσο ουκρανικής πολεμικής σύρραξης (Πηγή:
LIFO).
Σχ. 2: Σπίτια
στην λωρίδα της Γάζας έχουν ισοπεδωθεί από τους ισραηλινούς βομβαρδισμούς (Πηγή:
REUTERS/Mohammed Salem/File Photo).
Σχ. 3: Παλαιστίνιοι
εγκαταλείπουν την λωρίδα της Γάζας μετά από εντολή εκκένωσης (Πηγή: REUTERS/Mahmoud Issa).
Σε ότι αφορά λοιπόν
στις μετακινήσεις πληθυσμών και τους πρόσφυγες θα έλεγα ότι κανείς δεν θέλει να
φύγει από την χώρα του, το σπίτι του αν ζει ειρηνικά, έχει ποιοτική περίθαλψη,
οργανωμένη εκπαίδευση και φαγητό για τα παιδιά του, και γενικά μια κανονική
ζωή. Η έλλειψη εργασίας, η υπερβολική ακρίβεια και η οικονομική ύφεση μπορούν
να αναγκάσουν ανθρώπους να εγκαταλείψουν τα πάντα αναζητώντας μια καλύτερη ζωή.
Η απουσία δικαιοσύνης και οι ανισότητες σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο.
Χαρακτηριστικά που συχνά επιβάλλονται και διατηρούνται από εξωτερικούς
παράγοντες. Που με ευκολία και επιπολαιότητα μιλούν για κλιματική αλλαγή και
κλιματικούς πρόσφυγες. Από που και ως που. Εγώ δεν θυμάμαι στην 70χρονη ζωή μου
οι χώρες προέλευσης των προσφύγων (π.χ. Αφρικανικές) να μην είχαν ποτέ
προβλήματα νερού ή ξηρασίας, και γενικότερα να μην συνέβαιναν φυσικές
καταστροφές. Συνεπώς τα περί κλιματικής κρίσης είναι υπό πλήρη αμφισβήτηση, για
να μην πω κάτι άλλο. Η ουσία είναι ότι πίσω από τα νούμερα κρύβονται
εκατομμύρια προσωπικές τραγωδίες. Oικογένειες που
χωρίζονται, παιδιά που χάνουν τη διαπαιδαγώγηση και την αθωότητα τους, άνθρωποι
που ζουν σε συνθήκες απάνθρωπης φτώχειας. Και βέβαια, η άφιξη μεγάλων αριθμών
προσφύγων (Σχ. 4) δημιουργεί τεράστιες πιέσεις και διχόνοια στις χώρες
προορισμού, τροφοδοτώντας πολιτικό εξτρεμισμό, εθνικισμό και κοινωνικό
αποκλεισμό.
Σχ. 4: Mετανάστες και
πρόσφυγες αποβιβάζονται
σε συνεχή βάση από την αρχή του 2015 στο νησί της
Λέσβου (Πηγή: EuroNews).
Οι πολεμικές
συρράξεις, από την Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή έως την Αφρική, δεν αποτελούν
απλώς περιφερειακά γεγονότα, αλλά πυροδοτούν αλυσιδωτές αντιδράσεις που
επηρεάζουν την παγκόσμια οικονομία, τις ενεργειακές ισορροπίες και την
κοινωνική σταθερότητα.
Πολλά λοιπόν από αυτά τα «καταστροφικά» που συμβαίνουν στον κόσμο τα προκαλούμε εμείς οι ίδιοι ή αν θέλετε αυτοί (οι ισχυροί) που παίρνουν τις αποφάσεις, και μάλιστα, εν ονόματι μας, για λογαριασμό μας και στο όνομα της δημοκρατίας! Στο πλαίσιο αυτό η παραπληροφόρηση και η χειραγώγηση της δημόσιας γνώμης γίνονται τυπικά εργαλεία. Ο Μπέρνι Σάντερς ανέφερε πρόσφατα ότι "η σημερινή αμερικανική κυβέρνηση Τραμπ περιορίζει με αυταρχικό τρόπο την ελεθερία λόγου και φιμώνει τις φωνές που διαφωνούν".
Σε μια περίοδο που οι ηγεσίες σε παγκόσμιο επίπεδο, όχι μόνο δεν στέκονται στο ύψος των περιστάσεων αναφορικά με την αντικειμενική προσέγγιση των υφιστάμενων κρίσεων, αλλά τις οξύνουν και δημιουργούν πρόσθετες οι ίδιοι τους με τις πρακτικές που εφαρμόζουν. Ο Πούτιν με τις ενέργειες του, δίνει κατά κάποιο τρόπο όλο το δικαίωμα στην Ευρώπη κυρίως, να αποκαλεί την Ρωσία εχθρό και στρατιωτική απειλή. Η πολιτική ανωριμότητα και έλλειψη διορατικότητας του Ζελένσκι, όταν μάλιστα έχει το δύσκολο έργο αποτελεσματικής υπεράσπισης της χώρας του. Το "τσουνάμι" Τραμπ δεν ξέρεις που θα "κτυπήσει" και ποιες θα είναι οι επιπτώσεις. Από την αγορά της πλούσιας σε κρίσιμες ορυκτές πρώτες ύλες Γροιλανδίας και των ιδιοκτησιακών δικαιωμάτων των κοιτασμάτων της Ουκρανίας, μέχρι την επίλυση της Ρωσό-ουκρανικής κρίσης με βασικό στόχο να πάρει ο ίδιος του το βραβέιο Νόμπελ Ειρήνης. Και βέβαια, τελευταία και καταϊδρωμένη η ΕΕ, με τους ηγέτες της να ψάχνονται και να έχουν χάσει "τα αυγά και τα πασχάλια". Λάθος επιλογές, σπασμωδικές , αντιφατικές και ανακόλουθες αποφάσεις με σημαντικές επιπτώσεις στο βιοτικό επίπεδο των ευρωπαίων πολιτών, που καλούνται να σηκώσουν το βάρος ενός τεράστιου εξοπλιστικού προγράμματος. Την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ τραβούν τον δικό τους δρόμο, η Ρωσό-κινεζική συνεργασία επικυρώνεται από κάθε άποψη και η οικονομία των BRICS, και όχι μόνον, ισχυροποιείται ολοένα και περισσότερο.
Παρόλη την πιθανότητα όλα αυτά να αποτελέσουν βασικούς ρόλους ενός απαισιόδοξου σεναρίου, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι το
μέλλον δεν είναι γραμμένο. Η ανθρωπότητα έχει την ικανότητα να μαθαίνει και να
αντιδρά. Μπορούμε να
ελπίζουμε ότι (α) η πίεση από την κρίση μπορεί να αναγκάσει τις μεγάλες δυνάμεις να
επιστρέψουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αναζητώντας διπλωματικές λύσεις, (β) Η
τεχνολογία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το καλό, με τη βελτίωση και την βιώσιμη ανάπτυξη για παράδειγμα της βιομηχανικής παραγωγής και τη δημιουργία νέων οικονομικών ευκαιριών σε ευάλωτες
περιοχές, και (γ) Οι κοινωνίες μπορούν να αναπτύξουν στρατηγικές προσαρμογής και
ανθεκτικότητας, μειώνοντας την ευπάθειά τους σε κρίσεις.
Το 2025 μπορεί να είναι μια χρονιά βαθιάς
κρίσης, αλλά μπορεί επίσης να είναι ένα σημείο καμπής όπου η ανθρωπότητα,
πιεσμένη από την απελπισία, θα βρει τη δύναμη να συνεργαστεί για να χτίσει ένα
πιο δίκαιο και ειρηνικό μέλλον. Η ευθύνη για το ποιο σενάριο θα επικρατήσει
βαρύνει όλους μας, από τους πολιτικούς ηγέτες μέχρι τον κάθε πολίτη. Η
κατεύθυνση που θα επικρατήσει θα καθορίσει όχι μόνο το μέλλον της διεθνούς
τάξης, αλλά και την καθημερινότητα εκατομμυρίων ανθρώπων.
