Αναπτυξιακή βιωσιμότητα με οδηγό τα μεταλλεία

Το 1987 η νορβηγή πρωθυπουργός Gro Harlem  Brundtland  επιννόησε και εισηγήθηκε ένα πρότυπο αναπτυξιακό μοντέλλο στη βάση δόμησης και συνέργειας της οικονομικής προόδου και της ευημερίας με την κοινωνική συνοχή και την περιβαλλοντική προστασία. Η προσέγγιση αυτή έθεσε τα θεμέλια μιας νέας αναπτυξιακής θεώρησης και το ξεκίνημα μιας νέας εποχής που χαρακτηρίζεται από την εννοιολογική σημασία και τις αρχές της Βιώσιμης Ανάπτυξης. Κάθε αναπτυξιακή δραστηριότητα και δράση δηλαδή, να αξιολογείται στη βάση των κοινωνικο-οικονομικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων που προκύπτουν. Και πραγματικά έτσι έγινε. Στις βιομηχανικές χώρες του ευρωπαϊκού βορρά όπου την εποχή εκείνη είχε καλλιεργηθει μια στρεβλή, αντιδραστική, αντιαναπτυξιακή αντίληψη για το περιβάλλον, η εφαρμογή των όρων Βιώσιμης  Ανάπτυξης ήρθε να ισορροπήσει την κατάσταση και να διαμορφώσει ένα πλαίσιο επεξεργασίας, αποδοχής και προώθησης μεταρρυθμίσεων σε βασικούς τομείς της παραγωγικής οικονομίας. Το σύνολο σχεδόν των βιομηχανικών δραστηριοτήτων, μεταξύ των οποίων και της μεταλλευτικής, ήρθε να συνταχθεί  και να υπηρετήσει την προοπτική της Βιώσιμης Ανάπτυξης, αλλά και να προσαρμοσθεί γρήγορα στις απαιτήσεις και τους περιορισμούς που συνεπάγονται. Να γίνουν δηλαδή, η κοινωνία, το περιβάλλον και η οικονομία αρωγοί και όχι αντίπαλοι στην προστιθέμενη αναπτυξιακή αξία των μεταλλείων. Καινοτόμες, φιλικές στο περιβάλλον τεχνολογίες, αποτελεσματικές και αποδοτικές μέθοδοι παραγωγικής λειτουργίας, σύγχρονες αντιλήψεις εταιρικής ευθύνης και ασφαλούς εργασιακού περιβάλλοντος, αποτελούν μερικά από τα δυναμικά εργαλεία και επιλογές που εντάσσονται στη νέα στρατηγική για την βιώσιμη αξιοποίηση και εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Ευρώπης. Στην ελληνική πραγματικότητα και κυρίως στην ελληνική πολιτκή σκηνή οι εξελίξειες αυτές φαντάζουν μάλλον αινιγματικές, παραμένουν ερωτηματικές και δυστυχώς δεν βρίσκουν την πρέπουσα ανταπόκριση. Λες και η χώρα βρίσκεται σε άλλη ήπειρο ή άλλο πλανήτη. Αντί λοιπόν της λογικής και της πρακτικής «σχεδιάζουμε και δημιουργούμε αναπτυξιακ περιβάλλον για το κοινό  καλό», επικρατεί η τακτική και η νοοτροπία, «προστατεύουμε και εξυπηρετούμε κατ’επιλογή συμφέροντα και σκοπιμότητες», στη βάση της εγκατελειμένης στην υπόλοιπη Ευρώπη αντίληψης ότι η ανάπτυξη είναι εχθρός του περιβάλλοντος. Μια ιδιαίτερα αντιφατική και ανάρμοστη προσέγγιση με χαρακτηριστικά οικολογικού φανατισμού και προσήλωσης σε παρωχημένες και αδιέξοδες αντιλήψεις. Έχει κυλήσει το πολύ νερό στο αυλάκι της Βιώσιμης Ανάπτυξης που πλημμύρησε από προκλήσεις, ευκαιρίες και στρατηγικές εφαρμογές νέων πρακτικών βιομηχανικής παραγωγής και περιβαλλοντικής διαχείρισης. Τα μεταλλεία έχουν εναρμονίσει την λειτουργία τους στη κατεύθυνση αυτή και εκπληρώνουν σήμερα τις βασικές αρχές εργασιακής σταθερότητας, σεβασμού στο περιβάλλον και υψηλής οικονομικής αξίας.

Η κοκκινο-πράσινη κυβέρνηση συνεργασίας σοσιαλοδημοκρατών και πρασίνων που προέκυψε από τις πρόσφατες εκλογές στη Σουηδία, αποτελεί παράδειγμα για τον τρόπο που προωθείται και αντιμετωπίζεται η αναπτυξιακή αντζέντα της χώρας σε σχέση με την απασχόληση και το οικολογικό περιβάλλον. Σε ένα κυβερνητικό σχήμα  με την παρουσία του κόμματος των πρασίνων (ενός χώρου με παραδοσιακά αυστηρές οικολογικές πεποιθήσεις και ιστορικές καταβολές στα θέματα περιβάλλοντος) εντυπωσιάζει η επιμονή και η προτεραιότητα που δίνεται στην ευημερία των πολιτών και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Και αυτό συμβαίνει με όλους τους τομείς παραγωγικής οικονομίας μεταξύ των οποίων και της  μεταλλευτικής. Επιλέγεται έτσι πρώτιστα η κοινωνική διάσταση και προτείνεται σε αντιδιαστολή η συστηματικότερη παρακολούθηση και έλεγχος τυχόν περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Σε καμμία των περιπτώσεων δεν γίνεται λόγος για αποφάσεις που θα φρενάρουν την ανάπτυξη και θα ρισκάρουν την δυναμική πορεία της παραγωγικής οικονομίας. Να λοιπόν μια καλή συνταγή και για την Ελλάδα.    

Μεταλλεία-«πολίτες του κόσμου»

Η μεταλλευτική δραστηριότητα στην Ελλάδα χρονολογείται τρεις και πλέον χιλιετίες, δίνοντας και αφήνοντας στη διαδρομή της πολλά δείγματα υψηλής τεχνογνωσίας, εξαιρετικού πολιτισμού και οικονομικής ισχύος. Λαύριο, Παγγαίο, Κίρκη, Θάσος υπήρξαν μερικά από τα παραγωγικότερα μεταλλευτικά κέντρα που έστελναν χρυσό, μόλυβδο, χαλκό, σίδηρο, ορυκτά και μάρμαρα σε όλα τα μήκη και πλάτη του τότε γνωστού κόσμου. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός που τα εκσυγχρονισμένα σήμερα   μεταλλεία Στρατωνίου-Στρατονίκης και Ολυμπιάδας ήταν για πολλά χρόνια γνωστά σαν μεταλλεία Κασσάνδρας.  Αρχαίες στοές εξόρυξης χρυσού στη Βίνα και το Ζέπκο, μια ανάσα από τα αρχαία Στάγειρα, ταυτίζουν την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου και την οικονομική δραστηριότητα με τη φιλοσοφική σκέψη. Μια περιοχή διαχρονικό κέντρο ανάδειξης πολιτισμού και δημιουργίας. Αστείρευτες κοιτασματολογικές πηγές που έδωσαν, δίνουν και θα συνεχίσουν να δίνουν για πολλά χρόνια ακόμη, ορυκτά και μέταλλα, συντηρώντας έτσι το ιστορικό παρελθόν, διατηρώντας ζωντανό το παρόν και αναπτύσσοντας δυναμικά το μέλλον. Χθες, σήμερα και αύριο σε μια αδιάκοπη και σταθερή πορεία, σε μια ευθεία γραμμή συνεχούς αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου.

Η Ελληνική μεταλλευτική βιομηχανία, παρά το μικρό μέγεθος της χώρας, έχει αξιόλογη διεθνή παρουσία με αρκετές ορυκτές πρώτες ύλες να σκαρφαλώνουν σε υψηλά επίπεδα και θέσεις εμπορικής αξίας και ανταγωνιστικότητας, με μεταλλεία και λατομεία να προσφέρουν σταθερή και ποιοτική απασχόληση σε μεγάλο αριθμό εργαζομένων. Λειτουργούν εδώ και πολλά χρόνια σαν ένας από τους πιο στυβαρούς μοχλούς  της παραγωγικής οικονομίας. Και παρά το γεγονός ότι πρόκειται για μη ανανεώσιμες πλουτοπαραγωγικές πηγές, η κοιτασματολογική τους παρουσία και εξέλιξη είναι δυναμική, και δημιουργεί βάσιμες προοπτικές εκμετάλλευσης σε μακροχρόνια βάση.

Ο ορυκτός πλούτος ανήκει στους πολίτες και το λαό κάθε χώρας, και αποτελεί δημόσια περιουσία για κοινοφελή και βιώσιμη ανάπτυξη, καθώς και διαχρονική παρακαταθήκη δημοσιοοικονομικού συμφέροντος. Σήμερα προκύπτει διεθνώς ότι τα  μεταλλεία προσφέρουν σε κάθε εθνική οικονομία το 40-65% των εσόδων τους, χωρίς εδώ να περιλαμβάνεται η παράμετρος της απασχόλησης. Φαίνεται λοιπόν πως τελικά η εξίσωση καταλήγει μάλλον σε θετικό  κοινωνικό πρόσημο και ότι η μεταλλευτική παραγωγή λειτουργεί προς όφελος των πολιτών και όχι σε βάρος τους, όπως μερικοί παρουσιάζουν. Και  βέβαια η πρόσθετη αναπτυξιακή αξία που δημιουργείται είναι περισσότερο εμφανής σε επίπεδο περιφερειακής οικονομίας λόγω κυρίως της απομακρυσμένης θέσης και πρόσβασης των περισσότερων μεταλλευμάτων.

Ο κόσμος των μεταλλείων υπήρξε πάνοτε πρωτοπόρος στη διεθνή συνεργασία και σύμπραξη. Από εκεί έπαιρνε τη δυναμή του και μέσα από αύτη το όραμα για την πρόοδο και τον ανθρωπισμό. Στοιχεία που είναι ριζωμένα βαθιά και στα μαντεμοχώρια της Χαλκιδικής. Αξίες, γενιές και άνθρωποι που πρέπει να συνεχίσουν να υπάρχουν όπως άλλωστε γίνεται όσα χρόνια τώρα γράφεται η ιστορία της περιοχής. 

Ο κόσμος των μεταλλείων υπήρξε πάντοτε και παραμένει ακόμα και σήμερα οικουμενικός. Τα μεταλλεία δεν γνωρίζουν φυσικά όρια και σύνορα, και ενώνουν έτσι τις σκέψεις, τις δημιουργίες και τις ζωές των ανθρώπων. Είναι με άλλα λόγια «πολίτες του κόσμου».