Επαναλαμβανόμενο λάθος ή ατόπημα κατά συρροή

Στην πρόσφατη εκδήλωση της λεγόμενης Κίνησης Πολιτών, που πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, δόθηκε άλλη μια παράσταση του γνωστού πλέον θεατρικού έργου «Έξω τα μεταλλεία του θανάτου». Πρωταγωνιστής αυτή την φορά ήταν καθηγητής Πανεπιστημίου, που όπως παραδέχθηκε, ο κατά γενική ομολογία άστοχος και παραπλανητικός τίτλος της εισήγησης του επελέγει  από άλλους και όχι τον ίδιο.  Προφανώς μαζί με το τίτλο πήρε «πακέτο» όλες τις διαφάνειες και το περιεχόμενο της παρουσίασης. Σε μια εκδήλωση με βασικό θέμα την αξιοποίηση του Εθνικού μας Πλούτου σε αναπτυξιακές επενδύσεις, στην οικονομία και στην πάταξη της ανεργίας, καταφέρθηκε εναντίον των επενδύσεων αξιοποίησης του Ορυκτού Πλούτου, και τάχθηκε υπέρ του σημερινού αναπτυξιακού κατεστημένου και κατά της δυναμικής δημιουργίας νέων θέσεων απασχόλησης. Με άλλα λόγια επέλεξε την διατήρηση του αναπτυξιακού τέλματος, της στασιμότητας και της ακινησίας, από την συνεχή αναζήτηση της προόδου, της κίνησης και της εξέλιξης. Να παραμείνουν τα πάντα όπως είναι γιατί οι 1500 νέες  θέσεις εργασίας και ασήμαντες είναι και αδιάφορες, αφού τα μεταλλεία θα πλήξουν τους κτηνοτρόφους και τους μελισσοκόμους της περιοχής. Αλήθεια πόσο αφελείς μπορεί να είναι κάποιοι. Εκτός και αν πιστεύουν ότι απευθύνονται σε ηλίθιους και άσχετους. Γιατί είναι γνωστό σε κάθε απλό πολίτη, με στοιχειώδεις γνώσεις οικονομίας, ότι η παρουσία πρόσθετης αναπτυξιακής αξίας και νέου εργατικού δυναμικού σε μια περιοχή, αυξάνει τις καταναλωτικές και εμπορικές δυνατότητες, και τελικά βελτιώνει και ενισχύει την  ανταγωνιστική θέση και των ήδη υφιστάμενων επαγγελματικών δραστηριοτήτων. Με άλλα λόγια, τα μεταλλεία στην Χαλκιδική και αλλού θα μειώσουν την ανεργία, θα αυξήσουν το ενεργό εργατικό και καταναλωτικό δυναμικό, και θα «ζωντανέψουν» την τοπική αγορά απαιτώντας μεγαλύτερη παραγωγή και περισσότερα προϊόντα από τους κτηνοτρόφους, τους μελισσοκόμους και άλλους εμπόρους και επαγγελματίες. Θα υπάρξει δηλαδή ολοκληρωμένη και πολυδιάστατη λειτουργία της παραγωγικής οικονομίας, της μοναδικής άλλωστε  αληθινής οικονομίας, άπειρα παραδείγματα της οποίας εμφανίζονται σε πολλά σημεία του πλανήτη.  Υπήρξε γενικά ένας αταξινόμητος σωρός επιχειρημάτων «κλισέ», με κενό και τυχαίο περιεχόμενο,  και έλλειψη στοιχειοθετημένης επιστημονικής και τεχνικής βάσης ( στο σημείο που φθάσαμε αυτό αποτελεί μάλλον ψιλά γράμματα). Ήταν φανερό και έκδηλο ότι επρόκειτο για μια παρουσία, έξω από τα νερά της, για λόγους που στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να οφείλονται σε περιορισμένη αντικειμενική γνώση και αντίληψη θεμάτων που συνδέονται με την μεταλλευτική έρευνα και παραγωγή. Από την άλλη πλευρά ήταν εμφανής η αγωνία να προβληθεί όλη η «γκάμα» των κινδυνολογικών και καταστροφικών σεναρίων που βρίσκεται στο ρεπερτόριο της γνωστής αντιμεταλλευτικής ατζέντας. Και αυτό αποτελεί το περίεργο και ακατανόητο γεγονός της υπόθεσης. Πως είναι δυνατόν επιστήμονες που κανονικά εργάζονται στην βάση τήρησης αυστηρής μεθοδολογίας, ερευνητικής δεοντολογίας, αλλά και τεκμηρίωσης των αποτελεσμάτων και συμπερασμάτων τους, δέχονται να παίξουν αυτόν τον ρόλο? Να καταδικάζουν μια επένδυση χωρίς να έχουν επιστημονική γνώση ή έστω προσέγγιση σε θέματα οικονομικής γεωλογίας. Να θέτουν ζήτημα βιωσιμότητας στην εκμετάλλευση κοιτασμάτων με μοναδική πολυμεταλλικότητα.  Να αγνοούν δεδομένα και να συγκρίνουν ασύμβατα μεγέθη και  πρώτες ύλες. Να μιλούν για μικρά φράγματα που βρίσκονται εδώ και εκεί, και που για «ψήλου πήδημα» καταρρέουν και ρυπαίνουν το περιβάλλον. Για τα υπόγεια νερά της Ολύνθου και γιατί όχι της Πιερίας και όλης της Ελλάδας που θα τηλε-μολυνθούν από τα μεταλλεία της Χαλκιδικής. Για την επένδυση που δεν είναι βιώσιμη (λες και αυτοί που βάζουν τα χρήματα τους μας κάνουν χάρη) και άλλες πολλές ανακρίβειες, υπερβολές και μεθοδεύσεις. Και όλα αυτά σε μια «παράσταση» που χαρακτηρίζει τύχη την διαχρονική επιμονή του ελληνικού λαού να επενδύσει στοχευμένα στην κοιτασματολογική έρευνα του Ορυκτού Πλούτου της χώρας, και ατυχία το γεγονός ότι αποφασίζει σήμερα την αξιοποίηση του. Σε κάθε περίπτωση η πλειοψηφία των πολιτών έκανε την επιλογή του γνωρίζοντας πολύ καλά ότι η αναπτυξιακή βιωσιμότητα είναι συνάρτηση της συνετής διαχείρισης και προστασίας του περιβάλλοντος αλλά και της δημιουργίας σταθερής απασχόλησης.

EURARE-Βιώσιμη ανάπτυξη των σπανίων γαιών της Ευρώπης

Στην ομάδα των Σπανίων Γαιών ανήκουν 17 μεταλλικά στοιχεία  με παρόμοιες χημικές ιδιότητες χαρακτηριστικό των οποίων είναι η βιομηχανική τους μοναδικότητα σε εφαρμογές και χρήσεις προϊόντων υψηλής τεχνολογίας ή στις λεγόμενες πράσινες τεχνολογίες. Λόγω της μεγάλης ζήτησης αλλά και περιορισμένης διάθεσης τους η Ε.Ε. τα έχει συμπεριλάβει στην ομάδα των 14 κρίσιμων ορυκτών  τις βιομηχανικές ανάγκες των οποίων αδυνατεί να καλύψει σήμερα ο μεταποιητικός κλάδος της Ευρώπης. Συγκεκριμένα η Κίνα ελέγχει σήμερα ολοκληρωτικά την εξορυκτική δραστηριότητα, τις τεχνολογίες εμπλουτισμού και μεταλλουργίας, και τα τελικά μεταλλικά προϊόντα σπανίων γαιών με αποτέλεσμα τόσο η Ευρώπη όσο και οι ΗΠΑ να είναι σε πλήρη βιομηχανική εξάρτηση σε ποσοστό που αγγίζει το 100%. Αυτό συμβαίνει σε μια περίοδο όπου η ζήτηση και οι ανάγκες τείνουν διαρκώς αυξανόμενες με ετήσιο ρυθμό 8-11%. Υπολογίζεται ότι οι ανάγκες από 130.000 τόνους που ήταν το 2010 θα φθάσουν στους 200.000 το 2015. Με βάση τα δεδομένα και τις εξελίξεις αυτές οι σπάνιες γαίες ανήκουν στις ορυκτές πρώτες ύλες με χαρακτηριστικά υψηλού κινδύνου ικανής και αναγκαίας διάθεσης (serious supply risk).Με μια σειρά από πρωτοβουλίες ( Raw Materials Initiative, European Innovation Partnership on Raw Materials)  και στρατηγικές (Europe 2020 Strategy) η Ευρώπη προσπαθεί να αντιμετωπίσει την κρίση επενδύοντας στην Έρευνα και Ανάπτυξη με την ισχυρή συμμετοχή της βιομηχανίας.

Το έργο EURARE, που χρηματοδοτείται από κοινοτικούς πόρους του 7ου Προγράμματος Πλαισίου κινείται στην κατεύθυνση αυτή. Στόχος είναι η απεξάρτηση της ευρωπαϊκής βιομηχανίας από Κινεζικές εισαγωγές σε όλο το φάσμα της παραγωγικής και οικονομικής αλυσίδας των σπανίων γαιών (value chain). Από την κοιτασματολογική έρευνα, την αποθεματική βιωσιμότητα, την ανάπτυξη φιλικών στο περιβάλλον μεθόδων μεταλλευτικής επεξεργασίας και μεταλλουργικής παραγωγής, και διάθεσης τελικών προϊόντων για την ευρωπαϊκή βιομηχανία υψηλής βιομηχανίας. Όλες οι βασικές δραστηριότητες, εφαρμογές και παραγωγικές δοκιμές που προβλέπονται στο έργο θα πραγματοποιηθούν σε πιλοτική/ημι-βιομηχανική κλίμακα. Θα ερευνηθούν όλα σχεδόν τα γνωστά σήμερα κοιτάσματα σπανίων γαιών από την Γροιλανδία, την Σουηδία, την Φινλανδία, την Φινλανδία  και την Ελλάδα. Στην χώρα μας θα μελετηθούν οι υψηλές συγκεντρώσεις σπανίων γαιών στα προσχωματκά κοιτάσματα της Μακεδονίας, στις λατεριτικές και βωξιτικές αποθέσεις της Στερεάς Ελλάδας και τα απορρίμματα κόκκινης λάσπης που παράγει η μεταλλουργία αλουμινίου. Σε όλες τις περιπτώσεις θα παραδοθούν οικονομοτεχνικές μελέτες, θα αναδειχθούν οι βέλτιστες τεχνολογίες παραγωγής  και θα υπάρξουν οδηγίες, μηχανισμοί και κατάλληλες περιβαλλοντικές τεχνολογίες για ορθολογική και βιώσιμη διαχείριση των αποβλήτων.

Το έργο EURARE θα ξεκινήσει στις αρχές Νοεμβρίου, με την συμμετοχή 7 γεωλογικών ινστιτούτων, 6 μεταλλευτικών εταιρειών, 3 βιομηχανιών προϊόντων υψηλής τεχνολογίας, 4 επιχειρήσεων τεχνολογικών εφαρμογών και 4 πανεπιστημίων από 11 χώρες της Ευρώπης, και θα διαρκέσει 4 χρόνια (2012-2016). Ένα πραγματικά πανευρωπαϊκό έργο που χρηματοδοτείται  με περίπου 10 εκ. ευρώ. Στους 3 Έλληνες εταίρους, που είναι το ΕΜΠ, το ΙΓΜΕ και το Αλουμίνιο της Ελλάδος αντιστοιχεί ποσό της τάξης του 16% της συνολικής χρηματοδότησης.  

Τα κρίσιμα ορυκτά, με αιχμή του δόρατος τις σπάνιες γαίες βρίσκονται στο οικονομικό, βιομηχανικό και αναπτυξιακό προσκήνιο της Ευρώπης. Το γεγονός αυτό επιβεβαιώθηκε πρόσφατα και τις πρόσφατες συναντήσεις της Ε.Ε.-ΗΠΑ και Ε.Ε.-Γροιλανδίας με επίκεντρο κοινές δράσεις για βιώσιμη παραγωγική παρουσία των σπανίων γαιών. Η Ελλάδα είναι και πρέπει να μείνει κοντά στις εξελίξεις αυτές, επενδύοντας στην κοιτασματολογική αξιολόγηση και δυναμική αξιοποίηση των πηγών σπανίων γαιών που διαθέτει.