Οι ΟΠΥ Σπάνιων Γαιών στην κορυφή της νέας βιομηχανικής ατζέντας

Βασικές τάσεις και κατευθύνσεις

Είναι προφανές ότι σε παγκόσμιο επίπεδο παρατηρείται και υπάρχει μία διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση για ορυκτές πρώτες ύλες (ΟΠΥ), που απορρέει και προκαλείται κυρίως  από την δυναμικά αναδυόμενη και διαχρονικά  διευρυνόμενη ψηφιακή επανάσταση, την ανάγκη καινοτομίας στην ηλεκτροκίνηση, τις νέες τεχνολογίες που υποστηρίζουν την τεχνητή νοημοσύνη, την μετάβαση σε ενεργειακές πηγές χαμηλών εκπομπών άνθρακα και την στρατηγική εφαρμογή πρακτικών κυκλικής οικονομίας. Αυτή η εξέλιξη πυροδοτεί και δημιουργεί την ανάγκη επαναπροσδιορισμού και αναδόμησης υφιστάμενων, καθώς και την ανάπτυξη και λειτουργία  νέων βιομηχανικών αλυσίδων αξίας στην βάση των ΟΠΥ, που από την έναρξη μέχρι την κατάληξη τους, περιλαμβάνουν την κοιτασματολογική έρευνα, την εξόρυξη, τον εμπλουτισμό, την μεταλλουργία και την παραγωγή κατάλληλης ποιότητας τελικών προϊόντων που προορίζονται ξεχωριστά σε καθεμία διαφορετική μεταποιητική χρήση.  χρήσης. Η δυναμική απαίτηση της οικονομίας και της κοινωνίας για την  νέων αποθεμάτων ΟΠΥ ικανών να διασφαλίσουν την βιωσιμότητα της παραγωγής και να αντιμετωπίσουν τις αυξανόμενες βιομηχανικές ανάγκες, θα συνεχίσει να παραμένει ιδιαίτερα υψηλή, ιδίως στην περίπτωση των κρίσιμων ορυκτών πρώτων υλών  (ΚΟΠΥ), οι οποίες σε ποσοστό σχεδόν 60% είναι απαραίτητες σε επιχειρηματικές δραστηριότητες που αφορούν στην ανάπτυξη εφαρμογών υψηλής τεχνολογίας.

Στρατηγικές αλυσίδες αξίας των σπάνιων γαιών: Αναπτυξιακές προκλήσεις και ευκαιρίες

Η ιδιαίτερη οικονομική γεωλογία και ο κρίσιμος γεωπολιτικός ρόλος των σπάνιων γαιών (ΣΓ; Rare Earth Elements-REE)), που πριν από μία και πλέον δεκαετία αποτέλεσαν βασικό σημείο αναφοράς της νέας βιομηχανικής πραγματικότητας, βρίσκονται για άλλη μια φορά στο προσκήνιο εμπορικών διαφορών σε διεθνές επίπεδο. Το γεγονός αυτό φαίνεται πως έχει παγκόσμιο αντίκτυπο και επιπτώσεις, και επηρεάζει, και σε κάποιο βαθμό πλήττει,  στρατηγικές αλυσίδες αξίας της ΕΕ, ιδίως αυτές της ηλεκτροκίνησης (π.χ. βιομηχανία ηλεκτρικών αυτοκινήτων), των τεχνολογιών ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (π.χ. κατασκευή, εγκατάσταση και λειτουργία ανεμογεννητριών) και της αμυντικής βιομηχανίας.(Σχ.1) Δημιουργούνται έτσι η απαίτηση και η ανάγκη για την σύνταξη και υλοποίηση ενός σχεδίου εφαρμογής που θα μετριάσει τους κινδύνους και θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις όποιες επιπτώσεις προκύπτουν και προκαλούνται στις προαναφερόμενες και άλλες βιομηχανικές χρήσεις και αλυσίδες αξίας, από την περιορισμένη εμπορική διακίνηση και προμήθεια ΣΓ σε παγκόσμιο επίπεδο.

Τα στοιχεία σπάνιων γαιών (ΣΓ) είναι μια ομάδα 17 χημικά παρόμοιων μετάλλων που συνιστούν τα λανθανίδια, το σκάνδιο (Sc) και το ύττριο (Y)). Συνήθως χωρίζονται σε ελαφρές ΣΓ (ΕΣΓ; Light Rare Earth Elements-LREE) και βαριές ΣΓ (ΒΣΓ;Heavy Rare Earth Elements-HREE). Οι ΕΣΓ  είναι αυτές από το λανθάνιο μέχρι το σαμάριο, και οι ΒΣΓ από το ευρώπιο μέχρι το λουτέτσιο συν το ύττριο. Ορισμένα από τα μέταλλα που ανήκουν  στην κατηγορία των ΒΣΓ  είναι ζωτικής σημασίας ΟΠΥ στις εφαρμογές υψηλής τεχνολογίας, όπως είναι το νεοδύμιο (Nd), δυσπρόσιο, (Dy) και πρασεοδύμιο (Pr) για μόνιμους μαγνήτες υψηλής αντοχής που χρησιμοποιούνται σε ανεμογεννήτριες, σκληρούς δίσκους και κινητήρες σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα; το ευρώπιο (Eu), ύττριο (Y),  τέρβιο (Tb), λανθάνιο (La) και δημήτριο (Ce) για φωτισμό φθορισμού με βάση φώσφoρο, οθόνες κινητών και μπαταρίες. Η ζήτηση για τα στοιχεία της κατηγορίας ΒΣΓ αυξάνεται με ρυθμό περίπου 5-10% σε ετήσια βάση, αν και  ακριβείς προβλέψεις είναι δύσκολο να γίνουν λόγω κυρίως της υψηλής ταχύτητας που χαρακτηρίζει την τεχνολογική εξέλιξη και ανάπτυξη. Προβλέπεται ότι στο μέλλον η ανακύκλωση ηλετρικών και ηλεκτρονικών αποβλήτων θα συμβάλει όλο και περισσότερο στην δευτερογενή παραγωγή ΣΓ, αλλά προς το παρόν δεν είναι σε θέση να καλύψει απο μόνη της την διαρκώς αυξανόμενη ζήτηση. Για το λόγο αυτό είναι πλέον ευρύτερα παραδεκτό ότι η εξόρυξη πρωτογενών κοιτασμάτων ΣΓ αναμένεται να συνεχιστεί και να εντατικοποιηθεί παραμένοντας η κύρια αποθεματική πηγή ΟΠΥ στην βάση των ΣΓ. Αυτή τη στιγμή το περίπου 60-80% (αυτό είναι το χαμηλότερο ποσοστό που έχει γνωστοποιηθεί μέχρι σήμερα λόγω κυρίως ανοδικής συμμετοχής της Αυστραλίας, με ποσοστό 10%, στην παγκόσμια παραγωγή ΣΓ) της παγκόσμιας αγοράς ΣΓ, από την εξόρυξη και την μεταλλευτική παραγωγή, μέχρι τα τελικά προϊόντα και την μεταποιητική βιομηχανία, ελέγχεται από την Κίνα (Σχ.2). Οι περισσότερες λοιπόν καινοτόμες βιομηχανικές αλυσίδες αξίας ΣΓ υλοποιούνται σε πλήρη ανάπτυξη στην Κίνα, με αποτέλεσμα την εξάρτηση πολλών χωρών, συμπεριλαμβανομένων και αυτών της ΕΕ (Σχ.3), από εισαγωγές ΣΓ, είτε σαν πρώτες ύλες είτε σαν τελικά προϊόντα όπως μπαταρίες και μαγνήτες. Για το λόγο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι ΗΠΑ, ο Καναδάς, η Αυστραλία έχουν χαρακτηρίσει τις ΣΓ, και ιδιαίτερα τις ΒΣΓ, σαν ΚΟΠΥ, κυρίως σε σχέση με την δυνατότητα βιώσιμης επάρκειας τους για την κάλυψη των εκάστοτε βιομηχανικών αναγκών.  Πρόσφατη έρευνα συμπεραίνει ότι οι Nd, Pr, Eu, Dy, Tb και Y είναι οι πιο ΚΟΠΥ μεταξύ των όλων ΣΓ, λόγω της χρήσης τους στις βιομηχανίες κατασκευής  μόνιμου μαγνήτη, μπαταριών και λαμπτήρες φθορισμού, αν και ΚΟΠΥ Eu, Tb και Y είναι πιθανό να αλλάξουν καθώς τα συστήματα φωτισμού LED αντικαθιστούν όλο και περισσότερο αυτά που στηρίζονται στον φώσφορο.

Προφανώς, λόγω των μοναδικών μαγνητικών και ηλεκτροχημικών ιδιοτήτων τους, οι 17 ΣΓ είναι ιδιαίτερα σημαντικές πρώτες ύλες για προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, ενεργειακές τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και εφαρμογές ηλεκτροκίνησης  (ηλεκτρικά ποδήλατα, αυτοκίνητα, τρένα, φορτηγά, πλοία, αεροσκάφη), ανεμογεννήτριες, φωτισμός LED, αυτοματισμός, τεχνητή νοημοσύνη, καταλύτες αυτοκινήτων. Ειδικότερα η πιο σημαντική ίσως βιομηχανική εφαρμογή των νεοδυμίου, πρασεοδύμιου και δυσπροσίου, βρίσκεται στην κατασκευή μόνιμων μαγνητών για πιο αποδοτικούς ηλεκτροπαραγωγικά γεννήτριες και κινητήρες. Για παράδειγμα, πάνω από το 90% όλων των ηλεκτρικών οχημάτων είναι εξοπλισμένα με κινητήρα μόνιμου μαγνήτη που περιέχει περίπου 0,5-1 kg νεοδυμίου (Nd) και πρασεοδύμιου (Pr). Κάθε ανεμογεννήτρια χρειάζεται περίπου 200 κιλά ΣΓ ανά 1 MW ενεργειακής απόδοσης. Συνεπώς, η όποια αδυναμία ή έλλειψη επάρκειας προμήθειας ΣΓ εμποδίζει σε μεγάλο βαθμό την υλοποίηση των στρατηγικών αλυσίδων αξίας της ΕΕ, όπως είναι αυτές των μπαταριών λιθίου και της μετάβασης σε ήπιες μορφές ενέργειας στην κατεύθυνση μιας ουδέτερης κλιματικά Ευρώπης. Ακόμη επηρεάζει επίσης στρατηγικούς τομείς όπως η άμυνα, το διάστημα και η αεροδιαστημική. Τις δύο τελευταίες δεκαετίες η Κίνα κατατάσσει  τις αλυσίδες αξίας των ΟΠΥ, και κυρίως τις ΚΟΠΥ και τις ΣΓ, μεταξύ των στρατηγικών στόχων της χώρας.  Για να διασφαλίσει την βιώσιμη παραγωγική λειτουργία της μεταποιητικής της βιομηχανίας, πέρα από την αξιοποίηση των δικών της κοιτασμάτων εισάγει ΚΟΠΥ που εξορύσσονται αλλού στον πλανήτη. Με τον τρόπο αυτό διατηρεί σε μεγάλο βαθμό την ανταγωνιστικότητα σημαντικών αλυσίδων αξίας και των σχετικών τελικών προϊόντων που παράγει.

Είναι το πρώτο από 4 συνέχειες άρθρων που ετοιμάζονται για τις σπάνιες γαιές. Τα τρία επόμενα είναι,   

• Βασικοί κοιτασματολογικοί τύποι ορυκτών πρώτων υλών σπάνιων γαιών
• Παγκόσμια αποθέματα σπάνιων γαιών και γεωπολιτικός ρόλος
• Έργα κοιτασματολογικής έρευνας σπάνιων γαιών και οι προοπτικές στην Ελλάδα

Ναι στην ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία σημαίνει Ναι στην αύξηση της μεταλλευτικής παραγωγής

Η νέα πρόκληση για την προώθηση και εφαρμογή της λεγόμενης Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (European Green Deal) μπορεί τελικά να αποβεί άσκηση επί χάρτου αν προηγούμενα δεν διασφαλιστούν οι ορυκτές πρώτες ύλες που χριεάζονται για την υλοποίηση της μέσα από την αξιοποίηση ευρωπαϊκών κοιτασματολογικών πηγών. Αυτό σημαίνει θεαματική αύξηση της εξορυκτικής και μεταλλευτικής δραστηριότητας που θα επιτρέψουν την βιομηχανική παραγωγή τεχνολογιών και προϊόντων που είναι απαραίτητα για μετάβαση στην πράσινη ενέργεια, όπως είναι οι μπαταρίες λιθίου, τα φωτοβολταϊκά, οι ανεμογεννήτριες. Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Έρευνας και Καινοτομίας "Ορίζοντας 2020" έχουν χρηματοδοτοθεί μέχρι τώρα έργα με συνολικό προϋπολογισμό ύψους περίπου 600 εκ ευρώ (αναμένεται να φθάσει στο 1 δισ στο τέλος του 2024) που έχουν παραδώσει νέες τεχνολογίες κοιτασματολογικής έρευνας και μεταλλευτικής παραγωγής, καινοτόμα προϊόντα και εξοπλισμό μεταλλείων, εμπλουτισμού και μεταλλουργίας, βέλτιστες και πρακτικές κυκλικής οικονομίας για την βιώσιμη εφαρμογή της αλυσίδας αξίας κάθε ορυκτής πρώτης ύλης και βιομηχανικής χρήσης ξεχωριστά, συμπεριλαμβανομένης της περιβαλλοντικής αποκατάστασης. Και όλα αυτά για να υπάρξει παραγωγική αξιοποίηση των πολλών ανεκμετάλλευτων κοιτασμάτων της Ευρώπης. Κάτι που φαίνεται πως ακόμη δεν έχει γίνει αντιληπτό ή αποφεύγεται πολιτικά από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό λήψης αποφάσεων. Έτσι συνεχίζεται η αντιφατική τακτική σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης, από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μέχρι την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που από την μια ισχυρίζονται μέσα από κείμενα και στρατηγικές, ότι η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία είναι μονόδρομος, και από την άλλη εμποδίζουν ή κρατούν παθητική στάση απέναντι στο άνοιγμα νέων μεταλλείων που είναι απαραίτητα για την πρακτική εφαρμογή της. Με τον τρόπο αυτό προτιμούν και επιλέγουν μάλλον να αντιγράφουν την επίσης το αντιφατικό και αλλοπρόσαλλο περιεχόμενο της περιρρέουσας ατζέντας διαφόρων ακτιβιστικών και άλλων ποπουλιστικών ομάδων, από την νέα βιομηχανική στρατηγική (Βιομηχανία 4.0) που λένε ότι υποστηρίζουν. Σε κάθε περίπτωση η εξίσωση Ναι στην Πράσινη Οικονομία και Όχι στα Μεταλλεία δεν υπάρχει περίπτωση να οδηγήσει την Ευρώπη στην βιώσιμη λύση που επικαλείται ότι αναζητεί και επιδιώκει.

Ο διαφορετικός δρόμος είναι επιλογή του σουηδικού λαού

Το έχω δει και αλλού και το έψαξα μια και μένω στη Στοκχόλμη. Δεν το βρήκα στα σουηδικά ΜΜΕ αν και διαβάζουμε και ακούμε πολλά περίεργα αυτή την εποχή. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να έχει συμβεί όπως και πολλά αλλά που συμβαίνουν σε όλο τον κόσμο με αυτή την περίεργη κατάσταση που ζούμε σήμερα. Δεν ξέρω πόσα χρόνια έχει ο φίλος στη Σουηδία, αλλά έχω δει και τύχει εγώ προσωπικά, και ο αδελφός μου, αλλά και πολλοί φίλοι που γνωρίζω, τόσο καλής αντιμετώπισης από το σουηδικό σύστημα υγείας που θα πρέπει να υποστώ δεκάδες αρνητικά περιστατικά για να φτάσω στο σημείο με τόσο φανατισμό να κατακρίνω μια χώρα που ο λαός της και αυτοί που ζουν σε αυτήν είναι περήφανοι για το ανθρωποκεντρικό της πρόσωπο. Και αυτό που ξαφνιάζει είναι η τόση δημοσιότητα στα ελληνικά ΜΜΕ. Προφανώς είναι μια χαρά τώρα και έχει τον χρόνο να δίνει συνεντεύξεις για το μεγάλο κακό που του έκανε η Σουηδία. Και από ότι φαίνεται καθόλου αυθόρμητα αλλά μάλλον βάση σχεδίου.

Είμαστε εδώ προς το παρόν όλοι μας καλά και συνεχίζουμε με απόλυτη εμπιστοσύνη στις επιλογές της χώρας όπου ζούμε. Ο σουηδικός λαός και όλοι εμείς που βρισκόμαστε εδώ και είμαστε πολίτες αυτής της χώρας, στηρίζουμε την κυβέρνηση, που έχει μαζί της σύσσωμη την αντιπολίτευση, και τους αρμόδιους φορείς προστασίας της δημόσιας υγείας, με την τήρηση από την πλευρά μας των συστάσεων και μέτρων που αποφασίζονται. Αυτή είναι η ενδεδειγμένη επιλογή κάθε υπεύθυνου πολίτη σε αυτές τις περιστάσεις. Να λάβει κανείς επίσης υπόψη του ότι τα χαρακτηριστικά  μιας διαφορετικής κοινωνικής κουλτούρας στη Σουηδία.  Δυστυχώς ή ευτυχώς, τον σουηδικό λαό δεν είναι εύκολο να το κλείσεις σπίτι του με κάθε είδους «αστυνόμευση» απ'έξω. Είναι ώρα «μάχης» και ευθύνης λοιπόν για τον καθένα μας, και πιστεύω και για τον συμπατριώτη μας στον οποίο αναφέρεται το άρθρο σας. Γιατί είναι τουλάχιστον περίεργο το γεγονός ότι το περιστατικό που ισχυρίζεται ότι έζησε παίρνει την διάσταση που παίρνει στα ελληνικά ΜΜΕ. Αυτό που για μένα έχει σημασία είναι ότι χιλιάδες άνθρωποι έχουν βρει μέχρι τώρα θέση στΙς σουηδικές ΜΕΘ και ότι κοντά στο 80% βγαίνουν από αυτές θεραπευμένοι. Οι γιατροί είναι αυτοί που θα κρίνουν την σοβαρότητα της κατάστασης αυτών που νοσούν και όχι οι ίδιοι οι ασθενείς για τον εαυτό τους. Η συσπειρωμένη και επίμονη (αν και κάπως διαφορετική) προσπάθεια πολιτών, αρμόδιων υπηρεσιών και νοσηλευτικού προσωπικού για το καλύτερο δυνατόν αποτέλεσμα συνεχίζεται και στη Σουηδία, όπως και σε όλο τον πλανήτη. 

Διακρίνω γενικότερα μια αρνητικότητα ως προς την σουηδική διαχείριση των πραγμάτων που δεν έχει σχέση ούτε ταιριάζει με την υποστήριξη που παρέχει συσπειρωμένος ο σουηδικός λαός σε κυβέρνηση, με σύσσωμη κοντά της όλη την αντιπολίτευση, και σε αρμόδιες υπηρεσίες προστασίας της δημόσιας υγείας. Είμαστε όλοι προς το παρόν μια χαρά και ξέρουμε ότι εφόσον χρειαστεί θα έχουμε την καλύτερη δυνατή νοσοκομειακή και ιατρική θεραπεία, όπως πάντα!

Η Σουηδία δίνει τον δικό της ανθρωποκεντρικό αγώνα

Λέγονται τόσα πολλά που δεν ξέρω από που να αρχίσω, με την θεματολογία που ο καθένας βάζει στην ατζέντα του να αλλλάζΕΙ από μέρα σε μέρα. Κατηγορείται λοιπόν η Σουηδία ότι βάζει την οικονομία πριν από τους ανθρώπους. Πιο ηλίθιο πράγμα δεν έχω ακούσει. Η οικονομία της χώρας βρίσκεται σήμερα σε ελεύθερη πτώση, με ιστορικές επιχειρήσεις να κλέινουν, με πάνω από 100 000 νέους ανέργους (αυτοί που είναι δηλωμένοι) και την κυβέρνηση με οικονομικά μέτρα να προσπαθεί να διαχειριστεί με τον κάλυτερο τρόπο την κατάσταση. Κάποιος άλλος αμολήθηκε στα ελληνικά ΜΜΕ ισχυριζόμενος ότι δεν τον έδιναν σημασία όταν είχε 39,5 πυρετό. Έχω δει και τύχει εγώ προσωπικά, και ο αδελφός μου, αλλά και πολλοί φίλοι που γνωρίζω, τόσο καλής αντιμετώπισης από το σουηδικό σύστημα υγείας που θα πρέπει να υποστώ δεκάδες αρνητικά περιστατικά για να φτάσω στο σημείο με τόσο φανατισμό να κατακρίνω μια χώρα που ο λαός της και αυτοί που ζουν σε αυτήν είναι περήφανοι για το ανθρωποκεντρικό της πρόσωπο. Και αυτό που ξαφνιάζει είναι η τόση δημοσιότητα στα ελληνικά ΜΜΕ. Προφανώς είναι μια χαρά τώρα και έχει τον χρόνο να δίνει συνεντεύξεις για το μεγάλο κακό που του έκανε η Σουηδία. Και από ότι φαίνεται καθόλου αυθόρμητα αλλά μάλλον βάση σχεδίου. Τώρα αυτή η ιστορία με τους 70ρηδες και τις ΜΕΘ. Αυτή τη στιγμή παρά την πίεση που δέχεται το συστημα υγείας υπάρχουν ακόμη πολλές διαθέσιμες θέσεις ΜΕΘ και όλοι που χρειάζονται εντατική θεραπεία την έχουν. Υπήρξε ένα ερώτημα από ιατρικές ομάδες για την περίπτωση πολύ έκτακτων καταστάσεων (extraordinary conditions) και συνθηκών της υψηλότερης κατηγορίας λήψης μέτρων, όπως για παράδειγμα όταν έχουν στη διάθεση τους 10 ΜΕΘ και 15 ασθενείς που χρειάζονται εντατική περίθαλψη. Είπαν λοιπόν οι γιατροί ότι δεν υπάρχει αυτή τη στιγμή κάποιο πρωτόκολλο για τον τρόπο που θα αντιμετωπίσουν μια τέτοια κατάσταση. Το πανεπιστημιακό νοσοκομείο ΚΑΡΟΛΙΝΣΚΑ, εξέδωσε ένα υποστηρικτικό έντυπο/έγγραφο (supporting document) βάση του οποίου οι ιατρικές ομάδες θα μπορούσαν να λειτουργούν κατά βούληση. Στο περιεχόμενο του εγγράφου προτείνονται κάποιες οδηγίες που περισσότερο συνδέονται με την δυνατότητα των ασθενών, βαση κυρίως υποκείμενων ασθενειών και λιγλοτερο ηλικίας, να υποστούν τόσο το βάρος μιας μηχανικής θεραπείας σε σχέση και με το προσδοκώμενο. Όλα αυτά βέβαια με διαφάνεια και υπόψη όλων των Σουηδών πολιτών, αλλά και στο πλαίσιο συζητήσεων και διαφορετικών απόψεων που βλέπουν την δημοσιότητα στα ΜΜΕ. Παρόμοια διλήμματα και προβληματισμούς αντιμετωπίζουν οι γιατροί στα νοσοκομεία όλων των χωρών, απλά μερικοί τα κρύβουν και κάποια στιγμή μαθαίνουμε μόνο το αποτέλεσμα. Να λάβει κανείς επίσης υπόψη του τα χαρακτηριστικά μιας διαφορετικής κοινωνικής κουλτούρας στη Σουηδία. Δυστυχώς ή ευτυχώς, τον σουηδικό λαό δεν είναι εύκολο να το κλείσεις σπίτι του με κάθε είδους «αστυνόμευση» απ'έξω. Παρόλα αυτά τα μέτρα δεν διαφέρουν πολύ από τα μέτρα που εφαρμόζονται αλλού απλά στηρίζονται περισσότερο στην υπευθυνότητα και την εμπιστοσύνη που υπάρχουν στους πολίτες. Για αυτό είναι με την μορφή συμβουλευτικών συστάσεων, όπως όταν είσαι πάνω από 70 μένεις σπίτι, αν έχεις υποψία συμπτώματος μένεις 15 συν 2 μέρες στο σπίτι, αποφεύγεις τις κοντινές κοινωνικές επαφές, δεν παίρνεις μαζικά μέσα μεταφοράς και άλλα, αλλά και απαγορευτικά μέτρα όπως τα πανεπιστήμια και γυμνάσια είναι κλειστά, δεν επιτρέπονται οι επισκέψεις σε γηροκομεία, στα εστιατόρια τα τραπέζια θα είναι σε ασφαλή απόσταση μεταξύ τους, τα δημοτικά σχολεία, νηπιαγωγεία και παιδικοί σταθμοί παραμένουν ανοικτοί αλλά δίνετια στι δικαίωμα στους διευθυντές τους να τα κλείσουν εφοσον θεωρήσουν ότι υπάρχει κίνδυνος. Όλα τα μέτρα είναι δυναμικά και ανάλογα με την εξέλιξη της κατάστασης μπορεί να διαφοροποιηθούν. Στόχος είναι να μην επηρεασθεί σε μεγάλο βαθμό η ελευθερία κίνησης των πολιτών που οφείλουν να ακολουθούν τα όποια μέτρα. Για παράδειγμα για το Πάσχα είπαν στους κατοίκους της Στοκχόλμης να μην φύγουν από την πολη. Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με έρευνα που έγινε ήταν ότι στο νησί Gotland στη Βαλτική, δημοφιλή πασχαλινό προορισμό πήγαν 90% λιγότεροι στοκχολμιώτες από τις προηγούμενες χρονιές. Δυστυχώς στη Σουηδία η Στοκχολμη που έχει το 50% των κρουσμάτων, πληρώνει το γεγονος ότι στα μέσα του Φλεβάρη γύρισαν περίπου 100 000 σουηδοί από διακοπές στις ιταλικές Άλπεις μέσω Μιλάνο και Μπέργκαμο. Και επειδή σε πολλόυς αρέσει ο διαγωνισμός μέσω αριθμών, χώρες με αυστηρή καραντίνα όπως η Αυστρία και η Δανία, που αποφάσισαν τώρα να επιστρέψουν σταδιακά στην κανονικότητα, δεν τα κατάφεραν καλύτερα από την Σουηδία από κάθε άποψη. Αν επίσης λάβει κανείς υπόψη του την προειδοποίηση της ΠΟΥ ότι η όποια χαλάρωση πρέπει να γίνει με μεγάλη προσοχή για να μην υπάρξει νέο δεύτερο κύμα, τότε είναι αν μη τι άλλο είναι άγνωστο το τι θα συμβεί μετά την καραντίνα. Εύχομαι οποιεσδήποτε επιλογές έχει κάθε χώρα, όπως έχει και το δικαίωμα να κάνει, να έχουν αποτέλεσμα στην προστασία των δικών της πολιτών αλλά και ευρύτερα.

Ενδιάμεση αξιολόγηση του ευρωπαϊκού προγράμματος Έρευνας και Καινοτομίας «Ορίζοντας 2020» και η σχέση του με τον κορωνοϊό.

Στο ενδιάμεσο υλοποίησης του ευρωπαϊκού προγράμματος Έρευνας και Καινοτομίας «Ορίζοντας 2020» (2014-2020), η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πραγματοποίησε αξιολογήση στη βάση της πορείας των μέχρι τότε εγκεκριμένων και χρηματοδοτούμενων έργων. Να σημειωθεί εδώ ότι το επταέτες αυτό πρόγραμμα των συνολικά 80 δις ευρωπαϊκής χρηματοδότησης είναι το μεγαλύτερο ερευνητικό πρόγραμμα που υπήρξε ποτέ σε παγκόσμιο επίπεδο σε σχέση με τα θεματικά πεδία, περιεχόμενο και στόχους στα οποία αναφέρεται συγκεκριμένα. Όπως προκύπτει από την χρονική περίοδο διάρκειας του το πρόγραμμα βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη με την δυνατότητα πλήρους αξιολόγησης του να είναι εφικτή μέσα στο 2024, μετά το πέρας και όλων των ήδη ενταγμένων έργων αλλά και νέων που θα ενταχθούν μέσα στο 2020. Το πρόγραμμα υλοποιείται βάση συγκεκριμενού χρονοδιαγράμματος, σχεδίου εφαρμογής  και ερευνητικών στόχων, με προεξέχοντα τα θέματα ενέργειας, περιβάλλοντος, πρώτων υλών και υλικών γενικότερα, πάντα σε σχέση με τις τρέχουσες κοινωνικο-οικονομικές και βιομηχανικές προκλήσεις, και πάνω από όλα στην υπηρεσία της βιώσιμης ανάπτυξης. Η μοναδική σημαντική διαφοροποίηση και παρέκκλιση είναι η πρόσφατη χρηματοδότηση άνω των 100 εκ ευρώ, από τον προϋπολογισμο του «Ορίζοντας 2020», έργων που αφορούν σε έρευνες σχετικές με την θεραπεία και εμβολιασμό γύρω από τον κορωνοϊό. Η εκτίμση είναι τόσο το ποσό όσο και τα ερευνητικά έργα θα αυξηθούν ακόμη περισσότερο.

Από τα αποτελέσματα της ενδιάμεσης αξιολόγησης λοιπόν προκύπτει ότι η Μεγάλη Βρετανία (πριν υπάρξει ακόμη θέμα BREXIT) , Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία είναι οι χώρες που έχουν υλοποιήσει τα περισσότερα έργα και εισπράξει τα μεγαλύτερα ποσά ευρωπαϊκήςχρηματοδότησης. Όπως φαίνεται από τον σχετικό πίνακα στο κείμενο, η κατάταξη και διαβάθμιση διαφοροποιείται όταν τα ποσά υπολογίζονται ανά κάτοικο, αλλά άλλοι δείκτες, όπως αυτός που αναφέρεται στο ποσοστό χρηματοδότησης από το «Ορίζοντας 2020» για κάθε 1 εκ που διατίθεται από κάθε κρατος μέλος στην έρευνα,  εξακολουθούν να τοποθετούν τις ίδιες χώρες, και κυρίως την Ισπανία και Ιταλία σε υψηλές θέσεις, με μεγέθη που βρίσκονται πάνω από τον μέσο όρο των ΕU28. Η Ελλάδα τοποθετείται προς το παρόν στην 11^η θέση ως προς το συνολικό ποσό που έχει αντλήσει, αλλά βρίσκεται πολύ χαμηλότερα από τον μέσο όρο του δείκτη που αναφέρεται στο ποσοστό χρηματοδότησης από το «Ορίζοντας 2020» για κάθε 1 εκ που διατίθεται στην έρευνα, πράγμα που προφανώς οφείλεται στην περιορισμένη εθνική χρηματοδότηση της χώρας στην έρευνα. Αντιθετα οι αντίστοιχοι δείκτες για την Πορτογαλία και την Ισπανία βρίσκονται πολύ υψηλότερα του μέσου όρου των ΕU28 γεγονός που δείχνει ότι οι μεσογειακές αυτές χώρες επενδύουν στην έρευνα και με σημαντικούς εθνικούς πόρους.

Γενικά φαίνεται ότι, με όποια ανάγνωση και αν κάνει κανείς, Γερμανία, Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία, ανεξάρτητα από το πληθυσμιακό τους μέγεθος, θα εξακολουθήσουν να πρωταγωνιστούν ως προς τους πόρους που αντλούν, λαμβάνοντας επίσης υπόψη ότι η Μεγάλη Βρετανία βρίσκεται πλέον εκτός Ε.Ε.  Και βέβαια είναι άγνωστο προς το παρόν πως και πόσο τα τρέχοντα έργα θα επηρεασθούν από την εξέλιξη της πανδημίας.

https://ec.europa.eu/info/publications/interim-evaluation-horizon-2020_en

https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/fad8c173-7e42-11e7-b5c6-01aa75ed71a1/language-en/format-PDF/source-77918455

https://ec.europa.eu/info/sites/info/files/research_and_innovation/research_by_area/documents/ec_rtd_cv-projects-1.pdf

Κλίμα που αλλάζει, άλλος Πολιτισμός, διαφορετικές Τεχνολογίες- Πανδημίες Τότε όπως και Σήμερα!

Είναι κοινή η πεποίθηση σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο ότι η ανθρωπότητα δέχεται εδώ και μερικούς μήνες μια πρωτόγνωρη για τις σημερινές γενιές πανδεμική επίθεση που έχει ήδη κοστίσει δεκάδες χιλιάδες ανθρώπινες ζωές, διαφοροποιήσει και αλλάξει την καθημερινή πραγματικότητα, πλήξει την οικονομική και εργασιακή κανονικότητα και ανατρέψει σε μεγάλο βαθμό την ομαλή λειτουργία βασικών δομών της κοινωνίας. Μια ανθρωπότητα ανήμπορη και αδύναμη να βρει εκείνες τις λύσεις που  μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τον θανάσιμο αυτό κίνδυνο. Έναν ιό που μέσα σε σύντομο χρονικό δάστημα, και στη συγκεκριμένη χρονική που γράφεται το παρόν κείμενο, κατορθώνει να μεταδοθεί από ήπειρο σε ήπειρο και να προκαλέσει περισσότερα από 1 εκ κρούσματα και να προξενήσει τον θάνατο περισσότερων των 50 000 συνανθρώπων μας. Απίστευτα νούμερα με σταθερά αυξητική εξέλιξη με απρόβλεπτες τις περαιτέρω συνέπειες και απώλειες.΄

Είναι ιστορικά διαπιστωμένο ότι οι ανθρώπινες ζωές χάνονται κυρίως από τους πολέμους, τις φυσικές καταστροφές και τις εκάστοτε επιδημίες. Και αυτό συμβαίνει ανεξάρτητα από τον βαθμό πολιτισμού, και το επίπεδο επιστημονικής γνώσης και τεχνολογίας, αφού τα θανατηφόρα και καταστροφικά αποτελέσματα τους είναι διαχρονικά γνωστά και εμφανίζονται από την εποχή της χαμηλής ή περιορισμένης τεχνολογίας μέχρι σήμερα που καυχιόμαστε για την επιστημονική και κοινωνική μας πρόοδο, αλλά και την υψηλή τεχνολογία που διαθέτουμε. Και αντί λοιπόν να δούμε τις πραγματικές απειλές από τις οποίες πραγματικά κινδυνεύουμε (λες και αυτό αποτελεί ένα είδος παράδοξης και μοιραλατρικής επιλογής και πρακτικής), ασχολούμαστε για παράδειγμα, με όλο το ενεργό ανθρώπινο, οικονομικό, τεχνολογικό και φυσικό δυναμικό που έχουμε στη διάθεση μας, με την περιβόητη, ανόητη και ακίνδυνη κλιματική αλλαγή και τα επιμέρους πολυάριθμα παρελκόμενα της. Γιατί στην κλιμακα που αναφέρονται οι όποιες κλιματικές εξελίξεις , ποτέ στην ιστορία της γης ο άνθρωπος δεν βρέθηκε στον ίδιο βαθμό απροστατεύτος απέναντι τους, με ότι αυτό συνεπάγεται και σημαίνει.  Είχε πάντα τον χρόνο, όπως και η ίδια φύση, να αντιδράσουν και να προσαρμόσουν τα οικοσυστήματα τους σταδιακά και ανάλογα, μάλιστα σε εποχές περιορισμένων τεχνολογικών δυνατότητων. Πόλεμοι, φυσικές καταστροφές, πανδημίες όπως τότε και έτσι και σήμερα.

Ο κορονωϊός απειλεί σήμερα το ίδιο όλους τους ανθρώπους, φτωχότερους και πλουσιότερους, όπου και αν ζουν και βρίσκονται, από όπου και αν προέρχονται. Οι χώρες μπροστά στην απρόσμενη, ασυνήθιστη και εξαιρετική αυτή κατάσταση επιλέγουν τις δικές τους τακτικές και πρακτικές, συχνά στη βάση των δυνατοτήτων, των διαδικασιών και συνθηκών που διέπουν τα συστήματα υγείας που διαθέτουν, αλλά και  των κοινωνικών συνθηκών και χαρακτηριστικών κουλτούρας που επικρατούν, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν συνεργάζονται και δεν ανταλάσσουν απόψεις πάνω σε θεματα χειρισμών και φαρμάκων. Στόχος όλων η προστασία των πολιτών τους με κάθε τρόπο και μέσο. Και βέβαια πρόκειται για μια πανανθρώπινη τραγωδία, με τα επιμέρους εθνικά στατιστικά νούμερα να έχουν την δική τους σημασία, χωρίς όμως απαραίτητα, αναγκαστικά και απόλυτα να αξιολογούνται ιατρικά και  διαχειριστικά στη βάση μιας αυστηρά οριοθετημένης εθνικής λογικής. Και σε καμία περίπτωση δεν πρόκειται για διαγωνισμό, ανταγωνισμό και διαχωρισμό χωρών στη βάση στατιστικής προσέγγισης και του τρόπου που κάθε μια αντιμετωπίζει την επιδημία. Γιατί στο τελος της ημέρας αυτό που έχει μεγαλύτερη σημασία είναι η ατομική ευθύνη και τήρηση των μέτρων που οι ειδικοί αποφασίζουν κάθε φορά. Ο καθένας μας δηλαδή να επιβάλλει στον εαυτό του την πειθαρχία που χρειάζεται για την προστασία του. Πολιτικές σκοπιμότες και εκμετάλευση, ανούσια αντιπολιτεύση, κοσμοθεωρητικές προσεγγίσεις άλλων εποχών, στείρες ιδεοληψίες και κάθε είδους συνωμοσιακά σενάρια δεν έχουν θέση ούτε προσφέρουν λύσεις σε προβλήματα που αναζητούν αποκλειστικά επιστημονικές ερευνητικές παρεμβάσεις, υποστήριξη και αποτελέσματα. Συσπείρωση λοιπόν και προσήλωση γύρω από τις επιλογές, πρακτικές και μέτρα των αρμόδιων φορέων και ειδικών επιστημόνων, και πλήρης απόρριψη και μακριά από απόψεις και ισχυρισμούς που εύκολα παραπλανούν και συμβάλλουν στην παραπληροφόρηση, και αρκετές φορές δημιουργούν σύγχυση και προβληματισμό.