Ο φιλόδοξος στόχος για να
φθάσουν οι πωλήσεις των ηλεκτρικών αυτοκινήτων
στο 30% του μεριδίου αγοράς το 2030,
απαιτεί σημαντικές και νέες παρεμβάσεις καινοτομίας στις ενεργειακές
τεχνολογίες και υποδομές, καθώς και βιώσιμη κοιτασματολογική πρόσβαση και παραγωγική εξόρυξη των ορυκτών πρώτων υλών (ΟΠΥ)
που χρειάζονται.
Σε μια εποχή διαρκώς μεταβαλλόμενης οικονομικής κατάστασης και σχετικών γεωπολιτικών
πλουτοπαραγωγικών ανακατατάξεων σε παγκόσμιο επίπεδο, δρομολογούνται ευρύτερες πολιτικές διαφοροποιήσεις,
κυβερνητικές πρακτικές και συχνά
αντικρουόμενες κοινωνικές τάσεις και συμφέροντα, που οδηγούν τελικά σε
διαρθρωτικές αλλαγές στις αγορές ενέργειας με την ηλεκτροκίνηση των αυτοκινήτων
να βρίσκεται στο επίκεντρο δυναμικών βιομηχανικών εξελίξεων. . Οι συνεχείς αναζητήσεις για τεχνολογική
καινοτομία που αφορούν στην δυναμική αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας
δημιουργούν αυξημένες ανάγκες για νέες και περισσότερες ορυκτές πρώτες ύλες (ΟΠΥ).
Το γεγονός αυτό απαιτεί πιο εντατική κοιτασματολογική έρευνα, καθώς και, παραγωγικά
και λειτουργικά, αποτελεσματικότερες και αποδικότερες αλυσίδες αξίας των ορυκτών
και μετάλλων που είναι απαραίτητα και κρίσιμα για την βιώσιμη μετάβαση και
καθιέρωση στο νέο ενεργειακό περιβάλλον. Βασικές προσεγγίσεις και δεδομένα που
χαρακτηρίζουν, ελέγχουν και δρομολογούν τις εξελίξεις αυτές διαπιστώνουν ότι:
· Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) ανακοίνωσε αύξηση του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά 3,7% και
3,8% το 2017 και το 2018 αντιστοίχως, λόγω της ανόδου των παγκόσμιων επενδύσεων
και του θετικού κλίματος προς τη βιομηχανική παραγωγή, τη μεταποίηση και το
εμπόριο. Οι θετικές παγκόσμιες τάσεις διαμορφώνουν ένα περιβάλλον με ιδιαίτερα
ευνοϊκές οικονομικές συνθήκες για τις ΟΠΥ και τα προϊόντα τους.
· Η
συμφωνία του Παρισιού και άλλες πρωτοβουλίες για το κλίμα δημιουργούν πολιτικές,
νομικές και οικονομικές προϋποθέσεις για ενεργειακή παροχή από ανανεώσιμες
πηγές πηγές σε ποσοστό πάνω από το 50% του συνόλου της παγκόσμιας κατανάλωσης
μέχρι το 2040.
· Ο φιλόδοξος
στόχος για για να φθάσουν οι πωλήσεις
των ηλεκτρικών οχημάτων στο 30% του μεριδίου αγοράς το 2030. Το γεγονός αυτό
προϋποθέτει και απαιτεί σημαντικές και νέες παρεμβάσεις στις ενεργειακές
υποδομές, καθώς και βιώσιμη κοιτασματολογική παρουσία και μεταλευτική παραγωγή
των ΟΠΥ που χρειάζονται. Για παράδειγμα η προγραμματική τήρηση των όρων της
συμφωνίας του Παρισιού για συγκράτηση της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη
κάτω από τους δύο βαθμούς κελσίου μέχρι το 20230, σημαίνει μεταξύ άλλων ότι στο
συγκεκριμένο χρονικό σημείο η αυτοκινητοβιομηχανία θα πρέπει να είναι σε θέση
να κατασκευάσει και να διαθέσει για πώληση 110 εκ ηλεκτρικά αυτοκίνητα
(Σχ.2).
· Οι καινοτόμες
και ανταγωνιστικές ενεργειακές τεχνολογίες καθώς και η διαρκώς διευρυνόμενη
ηλεκτροκίνηση δημιουργούν έντονα αυξανόμενη ζήτηση για νέα αποθέματα ΟΠΥ μπαταριών,
μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται ο χαλκός, το νικέλιο, το λίθιο, το κοβάλτιο,
ο γραφίτης, το μαγγάνιο και το βανάδιο. Το γεγονός ότι οι περισσότερες από τις
ΟΠΥ αυτές είναι εισαγόμενες και προέρχονται από εξωευρωπαϊκές κοιτασματολογικές
πηγές, αποτελεί «εν δυνάμει» ανασταλτικό παράγοντα στην πραγματοποίηση και
παραγωγική λειτουργία της προβλεπόμενης και σχεδιαζόμενηςευρωπαϊκής βιομηχανίας
κατασκευής μπαταριών λιθίου (Σχ.1 και 3).
Σχ.2: Οι απαιτήσεις ορυκτών πρώτων υλών μπαταριών λιθίου, που συνδέονται με τις συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα, τις τεχνολογίες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και την ηλεκτροκίνηση στην Ευρώπη, τείνουν διαρκώς αυξανόμενες.
Σχ. 3: Η
σημερινή παραγωγή ορυκτών πρώτων υλών μπαταριών λιθίου στην Ευρώπη.
· Στην
Κίνα, η ανάπτυξη της βιομηχανικής παραγωγής βασίζεται ουσιαστικά στη
μεταποίηση, ενισχύοντας την οικονομία με αύξηση 6,9% για να διατηρήσει την
παγκόσμια κυριαρχία της στη μεταποιητική παραγωγή (Σχ.4).
Σχ. 4: Στην Κίνα καταλήγουν οι
περισσότερες εξορυσσόμενες ορυκτές πρώτες ύλες λιθίου, κοβαλτίου, γραφίτη,
νικελίου και μαγγανίου που έτσι ελέγχει σε μεγάλο βαθμό τα τελικά προϊόντα
μεταποίησης και συνολικά τις αλυσίδες αξίας που αφορούν στην κατασκευή
μπαταριών λιθίου.
Υπάρχουν διαθέσιμες σήμερα πολλές, και ακόμη περισσότερες που εκτελούνται
και θα άλλες που θα εκτελεστούν, έρευνες και μέλετες που όλες καταλήγουν σε ένα
κοινό συμπέρασμα, ότι δηλαδή η ζήτηση των ΟΠΥ μπαταρίας θα τείνει διαρκώς
αυξανόμενη και ότι η αξία τους στην αγορά θα εκτοξεύεται σε διαστημικές πτήσεις
και επίπεδα. Συγκεκριμένα,
· Η
παραγωγική παρουσία του χαλκού εξακολουθεί να εμφανίζεται ελλειματική κατά 31%
περίπου σε σχέση με τη ζήτηση που υπάρχει σήμερα. Στο πρώτο εξάμηνο του 2017 καταγράφηκε έλλειμμα
75.000 τόνων που συνδέεται τόσο με την περιορισμένη μεταλλευτική παραγωγή όσο και
την αδυναμία έγκαιρου εντοπισμού νέων αποθεμάτων.
Η τιμή του χαλκού στο 2017 αυξήθηκε κατά 27%
με φανερές τις τάσεις για περαιτέρω ανοδική πορεία κυρίως λόγω της
σχέσης του με την βιομηχανία μπαταριών και ηλελτρικών αυτοκινήτων που το 2030
θα χρειαστούν 50 φορές περισσότερο χαλκό (Σχ. 1). Συνεπώς δημιουργείται
μεσοπρόθεσμα η ανάγκη εντατικότερης κοιτασματολογικής έρευνας χαλκού κάτι που
θα πρέπει να ενδιαφέρει και την Ελλάδα.
· Η
τιμή αγοράς του νικελίου μέσα στο 2017 αυξήθηκε κατά 23%. Παρά την έντονη
ζήτηση από καινοτόμες τεχνολογίες μπαταριών, η βασική του χρήση παραμένει ο ανοξείδωτος
χάλυβας. Ωστόσο, απαιτείται συνεχής επένδυση στην κοιτασματολογική έρευνα για
τον εντοπισμό νέων μεταλλευμάτων και διατήρηση
της εξορυκτικής παραγωγής σε υψηλά επίπεδα. Οι τεχνολογικές τάσεις προς καλύτερες
αναλογίες νικελίου-μαγγανίου-κοβαλτίου σε νέες γενιές μπαταριών αναμένεται να
αυξήσουν ακόμη την ζήτηση και κατανάλωση
νικελίου με απότελεσμα το 2030 η βιομηχανία ηλεκτρικών αυτοκινήτων να χρειαστεί
69 φορές περισσότερο νικέλιο (Σχ. 1). Ένας από τους σημαντικότερους κοιτασματολογικούς
τύπους νικελίου που υπάρχουν στην Ευρώπη είναι και τα λατεριτικά μεταλλεύματα της χώρας μας, με δυναμικό
ενδιαφέρον και στην οικονομική παρουσία κοβαλτίου (Σχ. 5).
Σχ. 5: Στις περισσότερες περιπτώσεις οι κρίσιμες
ορυκτές πρώτες ύλες, συμπεριλαμβανομένων αυτών των μπαταριών, βρίσκονται σε
δευτερογενείς συγκεντρώσεις που περιέχονται σε όλους τους βασικούς
κοιτασματολογικούς τύπους της Ευρώπης.
· Η
κατανάλωση λιθίου αναμένεται να αυξηθεί τριπλάσια κατά την επόμενη δεκαετία
στους τομείς των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και ηλεκτροκίνησης. Η τιμή του στο
2017 αυξήθηκε κατά 36%, ενώ προβλέπεται ότι το 2030 λόγω των αναγκών της
βιομηχανίας ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα χρειαστεί 46 φορές περισσότερο λίθιο. Η
διαρκώς ανερχόμενη ζήτηση του έχει σαν αποτέλεσμα πολλές μεταλλευτικές εταιρίες
λιθίου να εξετάζουν την δυνατότητα να παράγουν μπαταρίες οι ίδιες (Σχ.6).
Σχ. 6: Η στενή σχέση εξάρτησης
της βιομηχανίας ματαριών λιθίου με την ευρεία διάθεση των αποθεμάτων που
απαιτούνται έχει σαν αποτέλεσμα πολλές μεταλλευτικές εταιρίες να σχεδιάζουν οι
ίδιες να γίνουν παραγωγοί μπαταριών.
· Η
διαδικασία μεταλλευτικής παραγωγής κοβαλτίου παραμένει προβληματική, συχνά
παράνομη, δεν ακολουθεί ηθικές αρχές και αξίες υπεύθυνης εξόρυξης, αλλά και
σεβασμού ανθρωπίνων δικαιώμάτων αφού σε μεγάλο βαθμό εξακολουθεί να παραμένει
κυρίαρχα στον έλεγχο των κοιτασμάτων της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό (Σχ.7). Κάποιες
αξιόλογες και επιφανείς επιχειρηματικές προσπάθειες εξόρυξης και νέα έργα στην
Αυστραλία και Καναδά αποτελούν θετική εξέλιξη αλλά δεν φαίνεται να λύνουν άμεσα
τις τρέχουσες ανάγκες. Μέσα στο 2017 η τιμή του κοβαλτίου παρουσίασε
αστρονομική άνοδο αυξανόμενη κατά 114%, ενώ προβλέπεται ότι το 2030 η
βιομηχανία ηλεκτρικών αυτοκινήτων θα χρειαστεί 31 φορές περισσότερο κοβάλτιο,
που για τις ανάγκες της Ευρώπης ανέρχεται σε περίπου ακόμη 70.000 τόνους
μετάλλου κοβαλτίου (Σχ. 1).
Σχ. 7: Το Κονγκό
είναι η κυρίαρχος παραγωγός χώρα κοβαλτίου στον κόσμο, με ελλειπή όμως τήρηση
της ηθικής τάξης σε σχέση κυρίως με την παρουσία παιδικής εργασίας.
· Οι
τιμές του γραφίτη και βαναδίου αυξήθηκαν αντίστοιχα με 32% και 74% μέσα στο
2017. Για πράδειγμα το 2030 η βιομηχανία ηλεκτρικών αυτοκινήτων να χρειαστεί 69
φορές περισσότερο γραφίτη (Σχ. 1).
Είναι φανερό πως τρέχουσες
βιομηχανικές τάσεις, ιδιαίτερα οι καθαρές τεχνολογίες και οι τεχνολογίες
μείωσης του άνθρακα, παρεμβαίνουν «ανατρεπτικά» στους παραδοσιακούς τομείς της
μεταλλευτικής παραγωγής, με χαρακτηριστικό το παράδειγμα της δυναμικής
αξιοποίησης ορισμένων νέων κρίσιμων ΟΠΥ σε καινοτόμες βιομηχανικές εφαρμογές,
όπως είναι οι χρήσεις στην κατασκευή μπαταριών λιθίου που συνδέονται άμεσα με
την αλυσίδα αξίας των ηλεκτρικών αυτοκινήτων και της ηλεκτροκίνησης
γενικότερα. Η γεωλογία της Ευρώπης
παρουσιάζει ιδιαίτερα έντονο κοιτασματολογικό ενδιαφέρον με δυναμικά αποθέματα
(Σχ. 8, 9 & 10) που μπορούν να στηρίξουν και να καλύψουν σε μεγάλο βαθμό
τις ανάγκες της ευρωπαϊκής βιομηχανίας μπαταριών και ηλεκτρικών αυτοκινήτων.
Απαιτείται βέβαια στην κατεύθυνση αυτή εντατικότερη και πιο αποτελεσματική
κοιτασματολογική έρευνα, καθώς και διοικητικές παρεμβάσεις και διαδικασίες για
ταχύτερη αδειοδότηση εξόρυξης και παραγωγικής εκμετάλλευσης των συγκεκριμένων
ΟΠΥ.
Σχ. 8: Η Ευρώπη
διαθέτει τις κοιτασματολογικές προϋποθέσεις να καλύψει τις ανάγκες που έχει για
ορυκτές πρώτες ύλες λιθίου από δικές της πηγές.
Σχ.9: Τα ευρωπαϊκά κοιτάσματα μπορούν να συμβάλλουν σημαντικά στην εξόρυξη
και την παραγωγή κοβαλτίου από ενδοευρωπαϊκές πηγές.
Σχ. 10: Η προοπτική μεταλλευτικής αξιοποίησης ορυκτών πρώτων υλών μπαταριών
λιθίου από υποθαλάσσιες κοιτασματολογικές αποθέσεις.
Βιβλογραφία
Alves Dias P., Blagoeva D., Pavel C.,
Arvanitidis N., 2018: Cobalt: demand-supply balances in the transition to electric mobility.
JRC Science for Policy Report, European Commission.
