Σουηδικό μοντέλο και στα μεταλλεία

Πρόσφατα η Σουηδική βουλή είχε μια διεξοδική ολοήμερη συζήτηση για την μεταλλευτική πολιτική της χώρας. Η στρατηγική αξιοποίησης του ορυκτού πλούτου βρέθηκε στο διαδικαστικό επίκεντρο της ημερήσιας διάταξης με βασικό στόχο και μοναδικό θέμα τα νέα δεδομένα, επιλογές και δυνατότητες που διαμορφώνονται στην Ευρώπη και τον κόσμο. Άλλωστε τα μεταλλεία υπήρξαν πάντα μια ιστορική, παραδοσιακή και διαχρονική δραστηριότητα, αλλά και βασικός πυλώνας στην αναπτυξιακή πορεία και μετέπειτα καθιέρωση του γνωστού σε όλους Σουηδικού μοντέλου, που αντανακλά κυρίως σε ένα πρώτυπο κοινωνικό κράτος. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της ευρύτερης αποδοχής για το ρόλο και τη σημασία που έχει η παραγωγική και οικονομική παρουσία των μεταλλείων, αποτέλεσε για άλλη μια φορά το γεγονός της απόλυτης σύμπλευσης που υπήρξε σε όλο το εύρος του πολιτικού φάσματος. Ένα από τα λίγα θέματα που ενώνει συνήθως κυβέρνηση,  αντιπολίτευση και λαϊκή βάση. Στις βασικές απόψεις, θέσεις και προτάσεις που συμφωνήθηκαν και αποφασίσθηκαν είναι,

Ø      Η μεταλλευτική δραστηριότητα κυριαρχεί στη χώρα από το 1500 και μετά. Ένα σημαντικό κομμάτι της Σουηδικής ευημερίας, εδώ και πολλές εκατοντάδες χρόνια,  οφείλεται στην παραγωγική εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου.

Ø      Η αύξηση των τιμών μετάλλων, όπως του σιδήρου και των σπανίων γαιών, έχει σαν αποτέλεσμα το μεγάλο ενδιαφέρον για την δρομολόγηση νέων μεταλλείων και την επέκταση κάποιων υφιστάμενων.

Ø      To Σουηδικό Γεωλογικό Ινστιτούτο προβλέπει ότι το 2020 θα λειτουργούν στη χώρα 30 μεταλλεία σε σχέση με τα 16 σήμερα. Σίγουρα όμως μακριά από τα 500 που υπήρχαν για κάποια περίοδο του προηγούμενου αιώνα.

Ø      Η μεταλλευτική δραστηριότητα χρησιμοποιεί μόνο το 0,005% της συνολικής έκτασης της χώρας με αποτέλεσμα να μην λειτουργεί ανταγωνιστικά, να προξενεί συγκρούσεις συμφερόντων ή να δημιουργεί προβλήματα σε άλλες αναπτυξιακές δραστηριότητες όπως ο τουρισμός και η κτηνοτροφία.

Ø      Οι μεμονωμένες αντιπαραθέσεις που έχουν παρατηρηθεί, σε τοπικό κυρίως επίπεδο, μπορούν να αποφεύγονται μέσα από ένα νομικό και θεσμικό πλαίσιο που απαιτεί και αναγκάζει τις ενδιαφερόμενες εταιρίες να παρουσιάζουν ένα ολοκληρωμένο επιχειρησιακό σχέδιο σε ένα πολύ αρχικό στάδιο, πριν ακόμη και από την έναρξη της κοιτασματολογικής έρευνας.

Ø      Η μεταλλευτική ανάπτυξη δημιουργεί νέες, άμεσες και έμμεσες θέσεις εργασίας, σε απομακρυσμένες περιοχές, γεγονός που ζωντανεύει την καθημερινή ζωή της περιφέρειας.

Ø      Η μεταλλευτική πολιτική της χώρας εντάσσεται στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης, με το περιεχόμενο της να έχει προηγούμενα συζητηθεί με άλλους ενδιαφερόμενους οργανισμούς, υπηρεσίες και οργανώσεις. Στόχος είναι η Σουηδία να παραμείνει μεταξύ των ισχυρών μεταλλευτικών χωρών.

Ø      Η ανακύκλωση και επαναχρησιμοποίηση παλαιότερων και σύγχρονων μεταλλευτικών αποβλήτων, με στόχο για παράδειγμα την ανάκτηση σπανίων γαιών ή άλλων κρίσιμων μετάλλων βρίσκεται στο κοιτασματολογικό επίκεντρο. Χωρίς την βιώσιμη διάθεση σπανίων γαιών δεν μπορεί να υπάρξει αιολική ενέργεια, φωτοβολταϊκά, κινητά τηλέφωνα και υβριδικά αυτοκίνητα. Ένα συνηθισμένο υβριδικό αυτοκίνητο χρειάζεται 15 κιλά σπανίων γαιών.

Ø      Η μεταλλευτική παραγωγή είναι προτιμότερο να λειτουργεί στη Σουηδία, με την εφαρμογή των αυστηρών περιβαλλοντικών και εργασιακών όρων που ισχύουν, παρά σε μια οποιαδήποτε άλλη χώρα όπου σχετικοί νόμοι και κανονισμοί είναι πιο χαλαροί. Λαμβάνεται δηλαδή υπόψη στο σημείο αυτό η αξία προστασίας του παγκόσμιου περιβάλλοντος μέσα από την έντονη λειτουργία μεταλλείων σε χώρες με απόλυτα αυστηρό νομοθετικό και εκτελεστικό πλαίσιο. Μια πολιτική επιλογή που φανερώνει την ευαισθησία και αλληλεγγύη για φυσικό το περιβάλλον και τον άνθρωπο μέσα και έξω από τα στενά σύνορα της χώρας.

Ø      Η χορήγηση άδειας δίνεται μετά την ολοκλήρωση και περάτωση 4 υπηρεσιακών και 2 δικαστικών γνωμοδοτήσεων και αποφάσεων. Κατά μέσο όρο περίπου 2% των αδειών μεταλλευτικών ερευνών καταλήγουν στην έναρξη παραγωγικής εκμετάλλευσης.

Ø      Το γεγονός ότι παλαιότερες μεταλλευτικές δραστηριότητες έχουν δημιουργήσει περιβαλλοντικά προβλήματα προϋποθέτει πλέον, και σε κάθε περίπτωση, την θέσπιση συγκεκριμένων απαιτήσεων και όρων αποκατάστασης. Για την αντιμετώπιση των «ιστορικών αυτών παραβατικών πράξεων, η βουλή αποφάσισε να διαθέσει ποσό 40 εκ. ευρώ τον χρόνο.

Ø      Η ενδεχόμενη υστέρηση άλλων χωρών σε θέματα προστασίας του περιβάλλοντος αλλά και ποιότητας υποδομών, όπως συμβαίνει σε αρκετές περιοχές του πλανήτη, κάνει ακόμη πιο επιτακτική και επιβεβλημένη την ενίσχυση και αύξηση της μεταλλευτικής δραστηριότητας σε χώρες που είναι ασφαλέστερες και περισσότερο θωρακισμένες από πλευράς βιώσιμης διαχείρισης και λειτουργίας των μεταλλείων, όπως είναι η Σουηδία.

Ø      Η Σουηδία θεωρείται, μετά την Φινλανδία, η δεύτερη πιο φιλόξενη και ευνοϊκή χώρα για μεταλλευτικές επενδύσεις, κυρίως λόγω της πολύ περιορισμένης παρουσίας διαφθοράς, της πολιτικής σταθερότητας, των άριστων υποδομών και των ξεκάθαρων από κάθε άποψη διοικητικών διαδικασιών, νομικών συνθηκών και σταθερών κανόνων.

Ø      Τα τέλη μίσθωσης μεταλλευτικών χώρων και χορήγησης αδειών εκμετάλλευσης διατηρούνται σε χαμηλά επίπεδα κυρίως λόγω των υψηλών οικονομικών απαιτήσεων από τις εταιρίες για την αποκατάσταση του περιβάλλοντος. Το μίσθωμα δεν θεωρείται ούτε αποτελεί αξιόπιστο τρόπο οικονομικού κέρδους για το κράτος που αναζητεί την διασφάλιση του δημόσιου  συμφέροντος και οφέλους μέσα από τους υψηλούς εταιρικούς φόρους, το διαρκώς ανερχόμενο εργασιακό  κεφάλαιο και την πρόσθετη αναπτυξιακή αξία, Περισσότεροι φόροι και θέσεις εργασίας βρίσκονται πάντοτε στο πυρήνα και το επίκεντρο κάθε κοινωνικού κράτους.

Ø      Από τις 16 μεταλλευτικές εταιρίες στη χώρα οι 14 είναι Σουηδικών συμφερόντων, αλλά και οι 16 μαζί πληρώνουν φόρους στη Σουηδία. Το 2011 πλήρωσαν 1,4 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 1/3 του προϋπολογισμού που διατίθεται συνολικά στην εκπαίδευση. Μόνο η κρατική εταιρία LKAB απασχολεί άμεσα και έμμεσα 54.000 εργαζόμενους, όλους στη Β. Σουηδία.

 Αυτά λοιπόν συμβαίνουν σε μια χώρα που λόγω της πολυδιάστατης βιομηχανικής παραγωγής που την χαρακτηρίζει θα μπορούσε να έχει την πολυτέλεια ακόμη και να αγνοήσει την εκμετάλλευση του ορυκτού της πλούτου. Δεν το κάνει όμως γιατί απλά στην αναπτυξιακή της φιλοσοφία είναι βαθιά ριζωμένη η νοοτροπία αξιοποίησης όλων των συγκριτικών πλεονεκτημάτων που διαθέτει. Με το τρόπο αυτό, θωρακίζεται την ίδια στιγμή τόσο σε οικονομικό, σε κοινωνικό όσο και σε θεσμικό επίπεδο. Στην Ελλάδα και στο θέμα αυτό "ή στραβός είναι ο γιαλός ή στραβά αρμενίζουμε". Να παραδειγματιστούμε από τους άλλους? Ούτε λόγος να γίνεται.  Και βέβαια το γνωστό τροπάριο. Θα μας πουν ή θα μας δείξουν αυτοί τι θα κάνουμε. Εμείς τα ξέρουμε όλα. Και η κατάληξη η γνωστή σε όλους. Τι λοιπόν και αν η Ελλάδα έχει πλούσιο ορυκτό πλούτο. Και μάλιστα τόσο πλούσιο που συναγωνίζεται ακόμη και αυτόν της Σουηδίας.