Ρωσο-Ουκρανική κρίση: Η παγίδα των υποσχέσεων, η γεωπολιτική εξαπάτηση, το δίκαιο μιας χώρας, η αρχή της «Ανοιχτής Πόρτας». Όλα τα έχει ο μπαξές-διαλέγεις και πάιρνεις

 

Εφόλης της ύλης και για λόγους επικαιρότητας που τρέχει και δε φτάνει!

Προσπαθώ όλο αυτό το διάστημα να κατασταλάξω και να διαμορφώσω μια άποψη, πάντα  στο μέτρο του δυνατού που μου επιτρέπει η ιδιότητα του απλού πολίτη, σχετικά με την εκ των πραγμάτων παρατεταμένη εμπόλεμη Ρωσο-Ουκρανική κρίση. Διάβασα την ιστορική εξέλιξη κάποιων γεγονότων, καθώς πως αυτά ερμηνεύονται από τις διάφορες εμπλεκόμενες πλευρές. Χρήση πολλών «φίλτρων» προς αποφυγή μεροληπτικής ανάδειξης υποκειμενικών προσεγγίσεων. Βασικός στόχος η αντικειμενικότητα, σε ένα περιβάλλον που κυριαρχείται από σχόλια που αναφέρονται κυρίως στο τώρα, και όχι για στο πως φθάσαμε εδώ. Του στύλ «μου αρέσει ο Πούτιν» ή του «συμφωνώ με τον Ζελένσκι». Ή καλά κάνει η ΕΕ μέχρι το, «οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι άχρηστοι». Προσωπικά μου πρέκυψε η παρακάτω ανάλυση, κρατώντας πάντα μια «πισινή», με δεδομένο ότι ούτε πολιτικός είμαι για να έχω ευθύνες ή να πρέπει να παίρνω αποφάσεις, αλλά ούτε γνωρίζω από πρώτο χέρι τις λεπτομέρειες, που ενδεχόμενα και να μην βλέπουν το φως της δημοσιότητας. 

1.      Συνοπτικά, η θέση των περισσότερων Δυτικών χωρών και του ΝΑΤΟ είναι ότι δεν υπήρξε ποτέ επίσημη, γραπτή και νομικά δεσμευτική συμφωνία που να απαγορεύει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Ωστόσο, από τη ρωσική πλευρά και από ορισμένους δυτικούς ακαδημαϊκούς και διπλωμάτες, υποστηρίζεται ότι υπήρξαν ανεπίσημες υποσχέσεις ή «πολιτικές συμφωνίες» που δημιούργησαν στην Ρωσία την εντύπωση ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά θα σταματούσε. Η Ρωσία βασίζει τον ισχυρισμό της για "σπασμένες υποσχέσεις" κυρίως σε συνομιλίες κατά τη διάρκεια της επανένωσης της Γερμανίας στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και αρχές της δεκαετίας του 1990. Συγκεκριμένα,  στις διαπραγματεύσεις για την ένωση της Δυτικής και Ανατολικής Γερμανίας, ο Σοβιετικός ηγέτης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ συζήτησε με δυτικούς αξιωματούχους (συμπεριλαμβανομένου του Αμερικανού ΥΠΕΞ James Baker και του Γερμανού Καγκελάριου Helmut Kohl) το ζήτημα της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ. Ρωσικά και ορισμένα δυτικά αρχεία δείχνουν ότι οι Δυτικοί ηγέτες είπαν πράγματα όπως ότι «το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί ούτε μια ίντσα προς τα ανατολικά» ή ότι δεν υπήρχε «κανένας λόγος» για να επεκταθεί. Ο James Baker πρότεινε στο Γκορμπατσόφ μια συμφωνία όπου «θα εξασφαλιζόταν ότι η δικαιοδοσία του ΝΑΤΟ δεν θα επεκτεινόταν προς τα ανατολικά». Βέβαια, αυτές οι δηλώσεις δεν εντάχθηκαν ποτέ στις επίσημες συνθήκες. Η Ρωσία τις ερμήνευσε σαν πολιτικές δεσμεύσεις, ενώ οι Δυτικοί ερμηνεύουν ότι αφορούσαν συγκεκριμένα τη στρατιωτική παρουσία του ΝΑΤΟ στην πρώην Ανατολική Γερμανία και όχι τη μελλοντική ένταξη άλλων χωρών. Επίσης, οι συνομιλίες αυτές έγιναν με την ΕΣΣΔ, η οποία δεν υφίσταται πλέον. Επομένως, ενώ η Δύση επικαλείται το διεθνές δίκαιο και την ελευθερία επιλογής των κρατών, η Ρωσία επικαλείται μια ιστορική αδικία και γεωπολιτική εξαπάτηση. Αυτή η θεμελιώδης διένεξη βρίσκεται στον πυρήνα της σημερινής κρίσης.

2.      Η δύση λέει ότι, δεν υπάρχει κανένα γραπτό πρωτόκολλο ή συνθήκη που να απαγορεύει σε οποιαδήποτε χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας, να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Το ζήτημα της ένταξης της Ουκρανίας αποφασίζεται αποκλειστικά από την ίδια την Ουκρανία και τα 32 κράτη μέλη του ΝΑΤΟ. Η Ρωσία δεν έχει δικαίωμα βέτο σε αυτήν την απόφαση. Μάλιστα, στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι το 2008, το ΝΑΤΟ δήλωσε ότι «η Ουκρανία και η Γεωργία θα γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ» σε κάποιο μέλλον χωρίς να ορίσει χρονοδιάγραμμα. Αυτή η δήλωση έγινε παγκοσμίως γνωστή και θεωρείται η πιο σαφής δήλωση προς αυτή την κατεύθυνση.

3.      Αυτή η αντίληψη μιας «σπασμένης, αλλά συγκεκριμένης υπόσχεσης" είναι θεμελιώδης για την ερμηνεία του Κρεμλίνου για τα γεγονότα και αποτελεί την βάση πάνω στην οποία πάρθηκε η Ρωσική απόφαση εισβολής στην Ουκρανία. Σε αυτό συνετέλεσε, όπως έχει γίνει ευρύτερα γνωστό, και η εξοντωτική αντιμετώπιση της ρωσικής μειονότητας από το Ουκρανικό κράτος. Ακόμη και έτσι, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, δεν δικαιολογείται η εισβολή και κατάκτηση εδαφών μιας κυρίαρχης χώρας από ξένη δύναμη. Ότι και να έχει συμβεί, όποια και αν είναι η αιτιολόγηση. Το ζήσαμε εμείς με την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο, που παρά το γεγονός ότι είναι σήμερα «εν μέρει» κατεχόμενη ευρωπαϊκή χώρα, ούτε λόγος για μια δυναμική αντιπαράθεσης, με την ίδια ένταση και περιεχόμενο που γίνεται για την Ουκρανία. Το ίδιο συμβαίνει σήμερα με την εισβολή στην Παλαιστίνη, αλλά δεν «ματώνει μύτη» για αυτό. Και αν πάμε και στα πολύ δικά μας, σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει  να   θεωρούμε μια τέτοια εισβολή δικαιολογημένη, όταν έχουμε δίπλα μας μια γείτονο χώρα, που συχνά πυκνά θέτει θέμα συνόρων, στην βάση κυρίως των νησιών του Αιγαίου, αλλά κάνει και λόγο για «τουρκική» μειονότητα  αναφερόμενη στους έλληνες  μουσουλμάνους. Και είναι στο κίνδυνο αυτό που η ευρωπαϊκή ιδιοτητα της χώρας μας αποτελεί αμυντική ασπίδα προστασίας. Αφού απλά τα ελληνικικά, είναι ευρωπαϊκά σύνορα και κάθε επθετική πρόθεση, από οποιονδήποτε εκτός ΕΕ και αν προέρχεται, αφορά πρόκληση για όλη την Ευρώπη.            

4.      Είναι σωστή η πολιτική στρατηγική πυ ακολουθεί η ΕΕ; Λαμβάνοντας υπόψη την επιθετική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τόσο η ΕΕ συνολικά, όσο και κάθε χώρα ξεχωριστά θεώρησαν ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί και στις ίδιες. Έτσι λοιπόν είχαμε την ένταξη της Φινλανδίας και της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, την τεράστιου κόστους εξοπλιστική υστερία της ΕΕ, την χρήση μιας ρωσοφοβικής φρασεολογίας και την γενναία διοχέτευση όπλων και χρημάτων στην Ουκρανία. Αποφάσεις και εξελίξεις που όπως φάινεται, ολοένα και περισσότερο βρίσκουν αντίθετους τους ευρωπαίους πολίτες, κυρίως στην νότια Ευρώπη. Γεγονός είναι ότι ποτέ δεν υπήρξε μεγαλύτερο χάσμα για ένα κομβικό θέμα, μεταξύ των αποφάσεων και της πρακτικής που ακολουθούν οι ευρωπαίοι πολιτικοί σε σχέση με τις αντιλήψεις που έχουν δημιουργηθεί και επικρατούν στην κοινή γνώμη και τους απλούς πολίτες. Σε σημείο μάλιστα που η πλειοψηφία πιστεύει στα λεγόμενα του Πούτιν, ότι ποτέ δεν υπήρξε, αλλά ούτε υπάρχει πρόθεση της Ρωσία να εισβάλλει σε ευρωπαϊκή χώρα, από αυτά των ευρωπαίων ηγετών που ισχυρίζονται το αντίθετο.

5.      Πούτιν ή Ζελάνσκι λοιπόν! Αν οι απόψεις γαι τον Πούτιν διίστανται (επικύνδινος δικτάτορας, σπουδαίος ηγέτης που προστατεύει τον λαό και την χώρα του), ανάλογα από την προέλευση τους, σε αυτές τις πολλές που υπάρχουν για τον Ζελένσκι, προστίθενται διαρκώς νέες. Από ένα ηγέτη πατριώτη που αγωνίζεται για να σώσει την χώρα του, μέχρι κάποιον που από το πουθενά βρέθηκε να προεδρεύει της Ουκρανίας (δεν θέλω να μπω σε σενάρια, που η αλήθεια είναι οτι υπάρχουν, σχετικά με την μεθοδευμένη ανάρρηση του με «ξένο δάχτυλο»). Χαρακτηριστικό γνώρισμα του, τα συχνά ταξίδια του σε ευρωπαίκές κυρίως χώρες για να μαζέψει όπλα και χρήματα, όταν μάλιστα η Ουκρανία δεν συμμετέχει σύσσωμη στον πόλεμο. Πρόσφατα ο γερμανός καγκελάριος Μερτς, σε μια στιγμή αναλαμπής είπε φωναχτά αυτό που σκέπτονταν, λέγοντας στο Ζελένσκι να πείσει όλους τους νέους Ουκρανούς που βρίσκονται στην Ευρώπη να γυρίσουν πίσω και να πολεμήσουν για την χώρα τους. Επίσης ο Ουκρανός πρόεδρος φαίνεται πως εμπλέκεται σε θέματα διαφθοράς (ο ίδιος διέλυσε την δημόσια υπηρεσία κατά της διαφθοράς στην χώρα του), μια είδηση που βρίσκει πλέον βήμα δημοσιότητας σε έγκυρα ΜΜΕ. Πληροφορίες λένε πως ο Τραμπ ήδη στείλει σχετικό τελεσίγραφο και ψάχνει ήδη τρόπους αντικατάστασης του. Το ερώτημα  είναι τι θα κάνουν οι ευρωπαίοι πολιτικοί, που φαίνεται ότι μάλλον δεν σκοτίζονται ούτε πτοούνται, αφού μέχρι πρόσφατα υποδέχτηκαν το Ζελένσκι, που φεύγοντας από την κάθε χώρα επίσκεψης του, είχε μαζί του συγκεκριμένες υποσχέσεις για περισσότερα όπλα και πακέτα χρημάτων. Ένα παράδοξο, κυρίως σε σχέση με όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω τους, αφού συνεχίζουν να παίρνουν, μάλλον, αντιλαϊκές αποφάσεις στο θέμα αυτό.

6.      Η ΕΕ χρειάζεται, εφόσον νομίζει ότι είναι απαραίτητη η αμυντική της προστασία, να οικοδομήσει τον δικό της στρατιωτικό μηχανισμό. Είναι φανερό, και μέσα από ην Ρωσο-Ουκρανική κρίση, ότι το ΝΑΤΟ είναι ένας παρωχημένος οργανισμός, χωρίς λόγο ύπαρξης και μελλον  (αποστασιοποίηση των ΗΠΑ του Τραμπ σε μεγαλύτερο ή μκρότερο βαθμό). Μια ευρωπαϊκη αμυντική προοπτική θα δώσει την δυνατότητα καθαρότερης και πιο σθεναρής θέσης, όταν διατρέχει στρατιωτικό κίνδυνο κάποιο από τα μέλη της, κάτι που δεν μπορεί να κάνει το ΝΑΤΟ απέναντι στα δικά του, όπως οι διαφορές Ελλάδας – Τουρκίας, με την πρώτη να απειλείται διαρκώς από την δεύτερη, αν και οι δύο νατοϊκές χώρες. Σε ότι αφορά στο υπό αμφισβήτησης υπαρξιακό καθεστώς του ΝΑΤΟ, ο Dr. Carlo Masalaστο βιβλίο του «If Russia Wins: A Scenario», αναφέρει χαρακτηριστικά,  «Ορισμένα κράτη μέλη (του ΝΑΤΟ) αμφισβήτησαν επανειλημμένα το κατά πόσον οι ΗΠΑ θα διακινδύνευαν πραγματικά την καταστροφή της Νέας Υόρκης για να απελευθερώσουν το Αμβούργο. Εάν τέτοιοι φόβοι ήταν διαδεδομένοι σε μια εποχή που ολόκληρη η Ευρώπη ένιωθε την απειλή της Σοβιετικής Ένωσης και του Συμφώνου της Βαρσοβίας, τότε σήμερα είναι λογικό να αναρωτηθούμε γιατί όχι μόνο οι ΗΠΑ, αλλά και χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ισπανία (για να αναφέρουμε μόνο δύο παραδείγματα), θα έπρεπε να διακινδυνεύσουν τη ζωή των στρατιωτών και των πολιτών τους σε περίπτωση ακόμη και μιας πολύ περιορισμένης περιφερειακής κλιμάκωσης στην Ευρώπη».

Αποφεύγω να μπω στο ρόλο (αν και σημαντικός) των χωρών που παράγουν όπλα, με τις βιομηχανίες τους να καταγράφουν τεράστια κέρδη. Ένα θέμα που έχει πολλές πτυχές, βαθιά πλοκάμια, και χαρακτηριστικά Λερναίας  Ύδρας, αφού κάθε φορά που κόβεις ένα κεφάλι φυτρώνουν άλλα δύο στη θέση του.  Άπιαστα πράγματα και καταστάσεις ελλεηνικής μυθολογίας και επιστημονικής φαντασίας, για το κοινό νου!