Γεωλογία και άνθρωπος προσπερνούν το παρελθόν, δημιουργούν το παρόν και κερδίζουν μαζί το μέλλον

Είμαστε πολλοί περισσότεροι αυτοί (υπάρχουμε και ας μην φαινόμαστε) που πιστεύουμε ότι η παραγωγική αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου αποτελεί κυρίαρχη αναπτυξιακή ευκαιρία και δυνατότητα για την Ελλάδα. Μια θέση, ένας ισχυρισμός που άναφέρονται και στηρίζονται κυρίως στην επιστημονική γνώση, τεκμηρίωση και πίστη, και οδηγούν στην «ιδεολογική» πεποίθηση ότι ένας από τους βασικούς αναπτυξιακούς πυλώνες της χώρας μας είναι «μεταλλευτικός». Μαζί με δυναμικό και βιώσιμο αποθεματικά κεφάλαιο αποτελούν αδιαπραγματεύτα βασικές αξίες που εδώ και δεκαετίες παρεμβαίνουν ανοικτά σε δημόσιες διαβουλέυσεις, ανεξάρτητα από εκάστοτε κυβερνητικά σχήματα και εμπλεκόμενες εταιρίες. Μοναδικός οδηγός και βάση το αναπτυξιακό μέλλον και δημόσιο  συμφέρον της χώρας, μέσα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτει. Απέναντι σε αυτή τη διαχρονική, ανεπηρέαστη, καθαρή, ξάστερη, απρόσκοπτη και αντικειμενική προσέγγιση βρίσκουν, εδώ και μερικά χρόνια, χώρο και περιθώρια διείσδυσης αντιφατικές αντιλήψεις και πρακτικές, που συχνά διαφοροποιούνται σε σχέση με τις ιδεοληπτικές  και πολιτικές εξελίξεις που ισχύουν κάθε φορά.  Η ατζέντα καθορίζεται από το τι επιδιώκουν αυτοί που τη γράφουν. Ανάλογα με τις συγκεκριμένες και συχνά ειδικές καταστάσεις που σε κάθε περίπτωση προασπίζονται, ψάχνουν να βρουν το κατάλληλο κινδυνολογικό ή ακόμη καταστροφικό σενάριο για να κλείσουν τα  μεταλλεία και να σταματήσουν, μια και για πάντα, τη μεταλλευτική δραστηριότητα. Έτσι λοιπόν τη μια πρόκειται για οικολογική καταστροφή, την άλλη για την χαμηλή τιμή αγοράς των μεταλλείων και την παράλλη για την παρουσία εκμεταλλεύσιμου ουρανίου που, «άκουσον άκουσον», αποτελεί στην ουσία το πραγματικό ενδιαφέρον για την οικονομικότητα του μεταλλεύματος. Τελευταία αμφισβητείται η πιλοτική δοκιμή της επιλεγμένης μεταλλουργικής τεχνολογίας επειδή δεν έγινε στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα αναζητείται απεγνωσμένα η κυάνωση και επαναφέρεται στην επικαιρότητα το γνωστό θέμα της σεισμικότητας στην περιοχή. Το μεταλλοφόρο ρήγμα Στρατωνίου-Βαρβάρας, «ταλαιπωρείται» με διάφορους χαρακτηρισμούς, και η θέση του μεταφέρεται ανάλογα με το πως βολεύει στην κάθε σεναριακή ερμηνεία και άποψη. Και βέβαια η αόριστη και κάπως τυχαία γεωγραφική, γεωλογική και ονομαστική αναφορά των ρηγμάτων Στρατωνίου-Βαρβάρας, Ιερισσού ή/και Γοματίου δημιουργεί σύγχυση σε ότι αφορά στη χωροταξική τους σχέση με τα σχεδιαζόμενα φράγματα και άλλες εγκαταστάσεις, γεγονός που προκαλεί και προσφέρει ανοικτό πεδίο για τυχόν δημοσιογραφική κα άλλη εκμετάλλευση.

Η ΕΠΙτροπή ΤΗρησης περιβαλλοντικών όΡΩν (ΕΠΙΤΗΡΩ), στα περίπου πέντε χρόνια λειτουργίας της, κατέθεσε μέσα από τις εκθέσεις της συγκεκριμένα συμπεράσματα και προτάσεις για όλα τα παραπάνω θέματα. Τα αποτελέσματα γνωστοποιήθηκαν σε όλες τις αρμόδιες υπηρεσιακές βαθμίδες δημόσιας διοίκησης, αλλά και ευρύτερα, και παρουσιάστηκαν ανοικτά σε κοινές διαβουλεύσεις και συζητήσεις με τις τοπικές κοινωνίες και τους πολίτες της περιοχής. Γεωλογικά (έμφαση σε τεκτονικά, τεχνικογεωλογικά, λιθογεωχημικά), κοιτασματολογικά κα περιβαλλοντικά (όλοι οι φυσικοί αποδέκτες) δεδομένα, καθώς και στοιχεία για τα επιφανειακά και υπόγεια έργα, βρίσκονται τα περισσότερα στις σελίδες των εκθέσεων της ΕΠΙΤΗΡΩ. Και είναι γεγονός ότι ρήγματα «εν μέσω» και στον περίγυρο των μεταλλευτικών έργων συνδέονται ιστορικά με τη σεισμική δραστηριότητα της περιοχής. Και βλέποντας κάπως το θέμα από την αντικειμενική αλλά και φιλοσοφική του πλευρά, θα μπορούσε κάποιος να αναρωτηθεί, τι σημαίνει τελικά αυτό? Μήπως ότι στη σεισμογενή και σεισμόπληκτη Ελλάδα θα σταματήσουμε να υπάρχουμε ή να δημιουργούμε?  Ή μήπως θα έπρεπε σε άλλα ποιο σεισμοπαθή τμήματα της χώρας να αδειάσουμε τις πόλεις, να κλείσουμε τα εργοστάσια, να μην κτίζουμε σχολεία και νοσοκομεία, να σταματήσουμε δηλαδή με άλλα λόγια να ζούμε? Όχι βέβαια. ‘Αλλωστε σπουδαίες μεγαλουπόλεις στον πλανήτη, όπως Λος Άντζελες και Σαν Φραντζίσκο στην Καλιφόρνια, αστικά κέντρα στην Ιαπωνία και αλλού, παραμένουν απόλυτα «ζωντανές» και μεγαλουργούν παρά την συνύπαρξη τους με μεγαλύτερης κλίμακας σεισμικότητα. Δεν είναι της στιγμής, ούτε είναι αυτό το κατάλληλοτερο μέσο για να κάνει κάποιος λεπτομερέστερη επιστημονική ανάλυση, για τους τύπους και τα χαρακτηριστικά των ρηγμάτων, τη σχέση τους με το γεωλογικό χρόνο και τη μεταλλογενετική εξέλιξη, καθώς επίσης και την επίδραση και επιπτώσεις που μπορούν να έχουν στη μεταλλευτική δραστηριότητα του πολυγώνου Ολυμπιάδας, Στρατωνίου, Βαρβάρας, Σκουριών. Σε κάθε περίπτωση υπάρχουν αρκετά πορίσματα από διάφορες ερευνητικές μελέτες που έχουν εκπονηθεί, και με τον ένα ή τον άλλο τρόπο απαντούν σε αρκετά από τα παραπάνω ερωτήματα.

Η παρουσία ρηγμάτων σε συγκεκριμένα γεωλογικά περιβάλλοντα δημιουργεί συχνά ευνοϊκές μεταλλογενετικές συνθήκες με αποτέλεσμα τον σχηματισμό πολλών και πλούσιων κοιτασμάτων. Μεταλλευτικά μεγέθη και δυναμικά αποθέματα που οι κοινωνίες επιλέγουν να αξιοποιούν πριν και πάνω από όποιες άλλες λειτουργικές προτεραιότητες και περιορισμούς. Σπουδάια λοιπόν μεταλλεία χρυσού έχουν διαχρονική παρουσία στη νότια Καλιφόρνια (Briggs Mine, Mesquite Mine, Castle Mountain Mine, και κάπως ανατολικότερα στη Nevada). Τα μεγαλύτερα κοιτάσματα χαλκού στο κόσμο, μαζί με τα μεταλλεία και τις εγκαταστάσεις τους λειτουργούν παραγωγικά στη ιδαίτερα σεισμοπαθή οροσειρά των Άνδεων (Escondida, Collahuasi, El Teenient). Στις σεισμικά επικύνδινη Ινδονησία αναπτύσσεται επίσης έντονη και σημαντική μεταλλευτική δραστηριότητα με τα σπουδαία μεταλλεία χρυσού, Grasberg Gold Mine, και χαλκού, Tembagapura, σε πλήρη παραγωγική ανάπτυξη.

  

Το θέμα λοιπόν και το πρόβλημα δεν βρίσκεται έτσι απλά και μόνο στις συχνά και πολύ εύκολα προβεβλημένες καταστροφικές συνέπειες από την γειτνίαση ενεργών ρηγμάτων με την μεταλλευτική δραστηριότητα. Σημαντικό και βασικό ζητούμενο είναι όλες οι υποδομές, και οι κτιριακές και άλλες εγκαταστάσεις να κατασκευάζονται με προδιαγραφές που σε κάθε περίπτωση απαιτούνται από τον ελληνικό αντισεισμικό κανονισμό.  Να υπάρξει δηλαδή η μέγιστη δυνατή προστασία και θωράκιση από  ενδεχόμενο σεισμικό  κίνδυνο. Ο έλεγχος θα πρέπει να επικεντρώνεται στη τήρηση των κανόνων και τεχνικών προδιαγραφών που ισχύουν για το σχεδιασμό αντισεισμικών κατασκευών και όχι απλά στην παρατήρηση και το υποθετικό σενάριο κάποιου καταστροφικού κινδύνου. Γιατί τελικά ο κόσμος δεν μπορεί παρά να συνεχίζει να εξελίσσεται και να δημιουργεί για να μπορεί ζει και να υπάρχει.

Αλουμίνιο, Νικέλιο, Μαγγάνιο, Μόλυβδος, Ψευδάργυρος, Λευκόλιθος, Μπεντονίτης, Περλίτης, Χαλαζίας, μάρμαρα και άλλα ορυκτά και πετρώματα. Η Ελλάδα επιλέγει διαχρονικά να εκμεταλλεύεται τον ορυκτό της πλούτο. Και αν ο χρυσός και ο χαλκός δεν είναι σήμερα, θα είναι σίγουρα αύριο ή μεθαύριο. Γιατί σε καμία χώρα δεν ταιριάζει να αρνείται την αναπτυξιακή αξιοποίηση του παραγωγικού πλούτου που διαθέτει. Αυτή άλλωστε η πρόσθετη αξία που προκύπτει αποτελεί δυναμική παρακαταθήκη και το συγκριτικό της πλεονέκτημα.

Γεωλογία και άνθρωπος, χέρι-χέρι, προσπερνούν αλλά μαθαίνουν από το παρελθόν, αντιμετωπίζουν, σχεδιάζουν και δημιουργούν το παρόν, και παραμερίζουν κάθε δυσκολία για να κερδίσουν το μέλλον.