ΟΡΙΣΜΕΝΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ ΓΙΑ ΒΙΩΣΙΜΕΣ ΟΡΥΚΤΕΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ (ΟΠΥ)

Βιώσιμη ανάπτυξη (ΒΑ) – Επαναστατική Ευρωπαϊκή πρωτοβουλία – Εξειδίκευση στην αξιοποίηση του Ορυκτού Πλούτου.

 Οικονομική πρόοδος στην βάση αξιοποίησης πλουτοπαραγωγικών πηγών όπως είναι ο ελληνικός ορυκτός πλούτος. Οι περισσότεροι γνωρίζουν σήμερα (κύρια από έρευνες του ΙΓΜΕ) ότι η χώρα διαθέτει βεβαιωμένα αποθέματα μεταλλικών ορυκτών συνολικής αξίας που ανέρχεται σε 145 περίπου δισ. ευρώ (δεν συνυπολογίζονται τα βιομηχανικά και τα ενεργειακά ορυκτά). Υπάρχουν επίσης περιοχές με νέα δυναμικά αποθέματα. Χώρες με υψηλούς δείκτες ευαισθησίας στο περιβάλλον και κορυφαίες επιδόσεις στην καινοτομία και τις υψηλές τεχνολογίες όπως είναι η Σουηδία και η Φιλανδία επιστρέφουν στην παραγωγική εντατικοποίηση των ορυκτών πρώτων υλών που διαθέτουν σε συνύπαρξη πολλές φορές με τον τουρισμό.

 Κοινωνική πρόοδος- Σίγουρα περιλαμβάνει την διάσταση της απασχόλησης. Η αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου προσφέρει πολλές και σημαντικές θέσεις εργασίες, σε ένα γενικότερο περιβάλλον ανεργίας, ενώ ενισχύει την προοπτική επαγγελματικής αποκατάστασης πολλών «καταδικασμένων» σήμερα πτυχίων ανώτατης εκπαίδευσης (παραδείγματα Καναδάς, Αυστραλία, Σκανδιναβία όπου υπάρχει μεγάλη ζήτηση γεω-επιστημόνων). Ο κοινωνικός πυλώνας της ΒΑ περιλαμβάνει επίσης την λεγόμενη κοινωνική συνέναιση από την πλευρά των τοπικών κοινωνιών. Σε πρόσφατες σχετικές εκθέσεις ευρωπαϊκών επιτροπών αναφέρεται ότι οι απόψεις και προτάσεις των τοπικών κοινωνιών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, αλλά σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να είναι αποφασιστικές για την παραγωγική εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου. Πως ορίζονται όμως στην περίπτωσή μας οι τοπικές κοινωνίες. Είναι η μερίδα των κατοίκων του τάδε δημοτικού διαμερίσματος που αντιδρούν επειδή θεωρούν χώρους δημοσίου συμφέροντος σε δικό τους δάσος, δικό τους ρέμα, στο πλαίσιο ενός ατομικού ιδιοκτησιακού συνδρόμου, η του συνδρόμου της χαμένης ευκαιρίας νεοπλουτισμού από την αξία γης μέσω οικοπεδοποίησης, που γενικότερα μας διακρίνει σαν κοινωνία? Οι τοπικές κοινωνίες είναι οι παραθεριστές της τάδε παραλίας, ή από την άλλη οι τοπικοί και εισαγόμενοι εκπρόσωποι παρατάξεων που προσβλέπουν μόνο σε πολιτική εκμετάλλευση, μάλιστα κουβαλώντας περιφερόμενους ανά την Ελλάδα επιστημονικούς συμβούλους που στην πλειοψηφία τους δεν έχουν ιδέα των πραγματικών χαρακτηριστικών των μεταλλευτικών έργων που κατακρίνουν και καταδικάζουν, ή είναι τοπικές κοινωνίες οι ομάδες ακτιβιστών που την μία ημέρα ανεύθυνα και χωρίς ίχνος αλληλεγγύης, θέλουν εδώ και τώρα να κλείσουν όλες τις μεταλλευτικές δραστηριότητες, ενώ την επόμενη ημέρα διαδηλώνουν κατά της ανεργίας και την αμέσως επόμενη για το κακό σύστημα εκπαίδευσης που δεν οδηγεί στην επαγγελματική αποκατάσταση? Είναι τοπικές κοινωνίες οι θεσμοθετημένοι και με δημοκρατικό τρόπο εκλεγμένοι εκπρόσωποι, που προφανώς μαζί με τη αγωνία αυτών που ήδη εργάζονται, αγωνίζονται για την επιβίωση τους? Όπως φαίνεται το τοπίο σχετικά με τις τοπικές κοινωνίες είναι θολό και άκρως απροσδιόριστο. Ένα ανομοιογενές, θρυμματισμένο συνονθύλευμα, συχνά αντικρουόμενων ιδεών, απόψεων και σεναρίων. Αποτέλεσμα η απουσία μιας συγκεκριμένης στιβαρής και στιβαρής ατζέντας συζήτησης στη βάση πραγματικών και όχι εικονικών στοιχείων. Αντίθετα επιλέγονται οι κυλιόμενες ατζέντες, οι κατασκευασμένες ατζέντες και γενικότερα ατζέντες αλαλούμ, ανάλογα με την σκοπιμότητα που εξυπηρετούν. Όταν δεν μας βολεύουν τα νερά, προκύπτει ξαφνικά το κυάνιο, ή την επόμενη στιγμή το σενάριο επιστημονικής φαντασίας ότι το κοίτασμα είναι πλουσιότερο ή ότι τα μεταλλεύματα πουλήθηκαν φθηνά. Σίγουρα όλα αυτά είναι σημαντικά θέματα και πρέπει να συζητώνται με τεκμηριωμένο και ειλικρινή τρόπο. Αντί για αυτό επιλέγεται μια αλλοπρόσαλλη, ακατανόητη και στείρα τακτική. Και βέβαια η τακτική της υποβάθμισης και απαξίωσης των επιστημονικά τεκμηριωμένων αποτελεσμάτων, που στηρίζονται σε πρωτογενή στοιχεία πεδίου και εργαστηριακών αναλύσεων. Πρόκειται λοιπόν για πουλημένους νοσηρά σκεπτόμενους επιστήμονες και ομάδες που κατασκευάζουν τα στοιχεία τους έτσι ώστε να συμφωνούν μεταξύ τους, που έχουν το θράσος να τα εκθέτουν δημόσια και να τα εντάξουν σε επιστημονικές ανακοινώσεις διεθνώς αναγνωρισμένων συνεδρίων, έχουν την αναίδεια να τα θέτουν υπόψη των δημόσιων υπηρεσιών του Υπουργείου, αλλά και να συζητούν δημόσια τα συμπεράσματα και τις προτάσεις τους με την τοπική αυτοδιοίκηση και το κοινωνικό σύνολο. Όλοι λοιπόν αυτοί ίσως πάνω από 100 επιστήμονες συνεννοήθηκαν να κατασκευάσουν τα στοιχεία, με τρόπο που να μην αποκλίνουν μεταξύ τους, με στόχο να ξεγελάσουν κάποιους που θα αντιδρούσαν κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες και ρωτάει κανείς σε ποια βάση και με ποιο περιεχόμενο μπορεί να γίνει ΔΙΑΛΟΓΟΣ. Συμπέρασμα λοιπόν σχετικά με τον κοινωνικό πυλώνα της ΒΑ είναι ότι η σιωπηλή πλειοψηφία ίσως θέλει να ενημερωθεί και να συναποφασίσει, από την άλλη όμως η ηχηρή μειοψηφία μποϋκοτάρει τον διάλογο.

 Ο τρίτος πυλώνας της ΒΑ αναφέρεται στην προστασία του Περιβάλλοντος, την οποία πολλοί επικαλούνται αλλά λίγοι κατανοούν και σέβονται στην πραγματικότητα. Η περιβαλλοντική διάσταση δηλαδή, με άλλα λόγια η ποιότητα ζωής, αποτελεί σημαντική και αναπόσπαστη παράμετρο κάθε ανθρωπογενούς δραστηριότητας. Οι επιπτώσεις στο φυσικό περιβάλλον συνοδεύουν κάθε είδους παραγωγική / βιομηχανική δραστηριότητα. Το ζητούμενο λοιπόν είναι να εφαρμόσουμε τεχνολογίες, να αναδείξουμε μηχανισμούς και να τηρήσουμε κανόνες για να ελαχιστοποιήσουμε και όπου είναι δυνατόν να εκμηδενίσουμε τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και τις απειλές. Είναι επίσης γεγονός ότι στο παρελθόν οι βιομηχανικές δραστηριότητες συμπεριλαμβανομένης της μεταλλευτικής παραγωγής, όχι μόνο δεν σεβάστηκαν αλλά κατέστρεψαν, πολλές φορές ανεπανόρθωτα το περιβάλλον. Σήμερα τα πράγματα είναι εντελώς διαφορετικά. Η μεταλλευτική βιομηχανία λειτουργεί με άλλους όρους και περιορισμούς. Η ευρωποποίηση του περιβάλλοντος έχει φέρει και θέσει σε εφαρμογή την τήρηση αυστηρών μέτρων για την προστασία του εξορυκτικού και μεταλλευτικού περιβάλλοντος. Υπάρχουν μετρημένα και συγκεκριμένα όρια για την ποιότητα των νερών, του αέρα, των εδαφών, που απαιτούν την συστηματική παρακολούθηση και έλεγχο της ποιότητας των φυσικών αποδεκτών τις περισσότερες φορές σε πραγματικό χρόνο. Υπάρχουν νέες τεχνολογίες που μπορούν να ανατρέψουν ακόμη και να ακυρώσουν συγκεκριμένες περιβαλλοντικές επιπτώσεις και να λύσουν περιβαλλοντικά προβλήματα. Υπάρχει δηλαδή ένα ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο και επιμέρους τεχνολογικές πλατφόρμες που σε συνδυασμό με ένα αυξημένο σήμερα βαθμό εταιρικής ευθύνης εγγυώνται περισσότερο από ποτέ την ασφαλή λειτουργία της μεταλλευτικής παραγωγής. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει, όπως συμβαίνει με κάθε ανθρωπογενή περίπτωση, ότι δεν θα υπάρξουν στο μέλλον βιομηχανικά ατυχήματα. Αυτό που όμως είναι σίγουρο είναι ότι υπάρχουν σήμερα μέθοδοι και εποπτικά εργαλεία που μπορούν έγκαιρα να προβλέψουν τον κίνδυνο, θωρακίζοντας με τον τρόπο αυτό την παραγωγική λειτουργία από «εν δυνάμει» καταστροφικές απειλές και επιπτώσεις.

Οι ΜΠΕ που αναφέρονται σε μεταλλευτικά έργα, όπως και αυτή που κατέθεσε ο ΕΧ, οριοθετούν τον λειτουργικό σχεδιασμό και τις λειτουργικές παρεμβάσεις που αφορούν στην εξορυκτική διαδικασία, την μεταλλευτική / μεταλλουργική παραγωγή και την διαχείριση των αποβλήτων. Αποτελούν κατά κάποιο τρόπο την εισηγητική πρόταση και το πλαίσιο πάνω στο οποίο θα γίνουν οι επιστημονικές και διοικητικές συζητήσεις για να καταλήξει κανείς στο τελικό αποτέλεσμα που θα περιλαμβάνει και θα παρέχει τις βέλτιστες πρακτικές εφαρμογής. Και βέβαια για την βέλτιστη δυνατή παραγωγική λειτουργία θα υπάρξουν περιβαλλοντικοί όροι (που θα ενσωματώνουν και προτάσεις της τοπικής κοινωνίας) που θα πρέπει να τηρούνται στο απόλυτο, με την επίβλεψη σχετικού εποπτικού οργάνου, κάτι σαν την ΕΠΙΤΗΡΩ. H τελευταία έχει κατά γενική ομολογία συμβάλλει καθοριστικά στην καλή λειτουργία του μεταλλείου και των εγκαταστάσεων Στρατωνίου, γεγονός που αποδεικνύεται από την σταδιακή βελτίωση μετρημένων μεγεθών συγκεκριμένων περιβαλλοντικών δεικτών. Πολλά από αυτά που περιλαμβάνονται στην ΜΠΕ περιέχονται ήδη στις εκθέσεις της ΕΠΙΤΗΡΩ, οι οποίες παρουσιάσθηκαν δημόσια σε δύο περιπτώσεις στην Ιερισσό. Η ΕΠΙΤΗΡΩ πρωτοτύπησε ακόμη και στο θέμα των δημόσιων διαβουλεύσεων. Όσο για τις πρόσφατες δημόσιες διαβουλεύσεις του ΥΠΕΚΑ, καλά έκαναν και επαναπροσδιορίστηκαν από την στιγμή που όπως φάνηκε δεν υπήρχε διάθεση για ειλικρινή και αντικειμενικό διάλογο. Πιστεύω ότι μπορεί να υπάρξει βιώσιμη ανάπτυξη του ορυκτού πλούτου. Είναι μονόδρομος και μοναδική πλουτοπαραγωγική πηγή. Σίγουρα υπάρχουν προβλήματα, που πάντοτε θα υπάρχουν. Όμως τα προβλήματα είναι για να λύνονται για να μπορούμε σαν κοινωνία να εξελισσόμαστε και να πηγαίνουμε ένα βήμα παραπέρα.